Stel, je wilt het verhaal vertellen van twee mensen die terugkeerden uit de oorlog. Waar moet je dan beginnen? Bij die oorlog? Bij de terugkeer? En hoe eindig je zo’n verhaal?
Kun je überhaupt een verhaal tot een einde brengen als dat verhaal nog steeds bezig is, maar dan met andere hoofdrolspelers, en zich in onze ooghoeken, langs de randen van ons blikveld, in talloze onzichtbare en onderhuidse vertakkingen afspeelt?
In 2021 maakte Lot van Lunteren een solo voor Theater Na de Dam die vanwege de coronamaatregelen alleen besloten is gespeeld. In 2022 kwam Lot terug met Terug Weg in de Verkadefabriek Den Bosch. In 2023 is de voorstelling te zien in Groningen en Amsterdam.
Op woensdag 4 mei 2022 om 21:00 uur presenteert Theater Na de Dam de voorstelling De Oost bevrijd? in Koninklijk Theater Carré, Amsterdam. De voorstelling gaat over de onderbelichte verhalen van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië en de overgang naar de gewelddadige onafhankelijkheidsstrijd die daarop volgde. De Oost bevrijd? vertelt het verhaal vanuit drie perspectieven: het Indonesische, Indische en Molukse perspectief. Met Charlie Chan Dagelet, Marcel Hensema en Denise Aznam.
De Oost bevrijd? 5 mei 1945 was niet voor iedere Nederlander Bevrijdingsdag. De oorlog met Duitsland mocht dan voorbij zijn, meer dan 35 miljoen Nederlandse onderdanen leefden aan de andere kant van de wereld nog onder het juk van de Japanse bezetter. Kort nadat op 15 augustus 1945 ook Japan capituleerde en er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog, brak er een bloedige onafhankelijkheidstrijd los. Nederland, zelf net bevrijd van een bezetter, stuurde nu op zijn beurt troepen om het naar vrijheid strevende land opnieuw te bezetten. Nadat het in 1949 de onafhankelijkheid van Indonesië had erkend, moesten duizenden Nederlanders, zowel van Europese als Indische als Molukse afkomst, hun land verruilen voor het onze. Velen werden hier vervolgens gediscrimineerd vanwege hun huidskleur, laat staan dat er voor hun herinnering aan twee oorlogen aandacht was.
Met de nieuwe voorstelling in Carré geven de gerenommeerde schrijvers Dido Michielsen, Reggie Baay en Sylvia Pessireron stemmen aan de vergeten verhalen en perspectieven en laten zien hoe de oorlog van toen aan de andere kant van de wereld nog steeds doorwerkt in het Nederland van vandaag.
Onderbelichte verhalen We vieren op 5 mei Bevrijdingsdag, toen eindigde in Nederland de bezetting, maar hoe bevrijd was iedereen nou echt? Voor veel Nederlanders werkte de oorlog nog jaren en zelfs generaties door. Theater Na de Dam ziet het als zijn rol om theater te maken over onderbelichte oorlogsverhalen en pijn die niet erkend is. Zo is er naast theater over Nederlands-Indië ook een project over Suriname in WOII en worden er jongerenprojecten gemaakt over de misstanden in de psychiatrische verpleeghuizen tijdens de oorlog.
Theater na de Dam – De Oost bevrijd – Bart Grietens-26 KLN
Theater na de Dam – De Oost bevrijd – Bart Grietens-11_kleinst
Theater na de Dam – De Oost bevrijd – Bart Grietens-13_kleinst
Theater na de Dam – De Oost bevrijd – Bart Grietens-13_kleiner
Theater na de Dam – De Oost bevrijd – Bart Grietens-21 KLEINst
Publieksreacties “Prachtige en zeer indrukwekkende voorstelling die mij nog lang zal bijblijven. Door de persoonlijke verhalen kwamen deze ‘ abstracte’ verhalen tot leven en erg dichtbij, waardoor ik zelf ook meer inzicht heb gekregen in mijn persoonlijke familiegeschiedenis.” Tim (35 jaar)
“Herkenbaar, glimpen van verhalen van mijn familie, waarin Chinees, Javaans en Nederlands bloed is vermengd. Indrukwekkende voorstellingen die realistisch en met emoties worden uitgevoerd. Wat een prachtige indrukwekkende vertelling.” Tom (33)
“Indrukwekkende verhalen die vooral ook de complexiteit laten zien. Mooi dat zoveel kanten van de geschiedenis worden belicht. Zelf herkende ik kleine mini stukjes met een opa en oma uit Indonesië. Die verbondenheid die ik voelde, dat we veel met elkaar deden, is heel bijzonder. Dank!”
“Jullie vertelden een belangrijk verhaal, direct uit je hart. Juist die emotie gaf het verhaal een diepere laag. Ontzettend bedankt.” Marieke
“Prachtige verhalen, precies wat er nodig is om de Indische Molukse en Nederlandse geschiedenis aan iedere Nederlander door te geven!” Reinier Kraft van Ermel, 39
“Suriname tijdens WOII, daar weten we met z’n allen veel te weinig van” aldus Emma Lesuis. Ze doet onderzoek naar die tijd in de oude kolonie. De aanleiding was een schat aan filmpjes uit de jaren 40 en 50 in Suriname van filmmaker/ fotograaf Wim van der Ziel, die ze via de beste vriend van haar ouders heeft geërfd.
Suriname viel onder het Koninkrijk der Nederlanden en was dus ook van 1940 tot 1945 in oorlog. De Amerikanen haalden er bauxiet voor de wapenindustrie, dat is wel bekend. Maar er zijn zoveel meer verhalen. Bijvoorbeeld dat er veel Surinaamse soldaten en verzetshelden hebben meegestreden, dat er vermeende NSB-ers uit Nederlands-Indië in een interneringskamp op Jodensavanne werden gestopt, dat er vele Joodse vluchtelingen in Paramaribo belandden…
Emma ging naar Suriname, sprak met mensen die die periode beleefd hebben en nog herinneringen hadden en bezocht de plekken van belang. Het resultaat van haar vooronderzoek presenteert ze in een open toonmoment, met muziek van Rory Ronde, op 3 en 4 mei in Theater Frascati en op 12 mei in Theater Rotterdam.
Ook dit jaar brengen op 4 mei diverse zangers en acteurs van naam in het Internationaal Theater Amsterdam een programma rondom het thema oorlog en 4 mei. De NOS registreert het programma van Theater na de Dam dat onder leiding staat van ITA-directeur Ivo van Hove en waarin wordt samengewerkt met Sven Figee (leider van Sven Hammond Soul). De artiesten en acteurs maken in het programma duidelijk wat we herdenken en waarom. De presentatie is in handen van Winfried Baijens.
Onder de artiesten zijn het ITA-ensemble, Wende Snijders, Froukje, Milow, Huub van der Lubbe, Gabriel Rios, en Shary-An. Ze brengen hun muziek en teksten op een leeg toneel en in een lege zaal met als decor fotoprojecties van beelden uit de Tweede Wereldoorlog. Soms een groots moment, soms juist een veelbetekenend detail. Er zijn hoofdfiguren, maar ook omstanders. Wat gaat er door hun hoofd? Columnist Sheila Sitalsing en schrijver David Van Reybrouck schreven tekstbijdragen speciaal voor dit moment.
Op 2 juni 1943 werd de Nederlandse koopman Jacob Dirkmaat in Wenen onthoofd na een vonnis van het Volksgerichtshof, een bijzondere rechtbank die in 1934 werd opgericht als onderdeel van de afdeling Hoog- en Landverraad. Dit ‘Sondergericht’ stelde Nazi-Duitsland in staat om buiten de constitutionele wetgeving te opereren. Een Nationaal Gerechtshof was een oude wens van de NSDAP. Al in hun eerste partijprogramma eisten ze “het vervangen van het, de materialistische wereldorde dienende, Romeinse Recht, door een Algemeen Germaans Recht.” Jacob Dirkmaat was de eerste van 18 mannen die op deze avond werden gedood. Elke twee à drie minuten één. Op de overtreding die hem het leven kostte stond destijds in Nederland een boete van 3 gulden.
Jacob Dirkmaat was de grootvader van schrijver/regisseur Frances Sanders. Op basis van persoonlijke brieven van Jacob en zijn Weense geliefde Mimi Wiesnar, getuigenverklaringen en processtukken werd in 2020 in opdracht van Theater Na de Dam gewerkt aan een podcast. Deze kunt hieronder beluisteren.
Op 3 mei 2021 vindt er een theatrale lezing plaats van De zaak Jacob D. Na de lezing gaan we in gesprek over de voorstelling, de rechtsstaat, het individu en verantwoordelijkheid met hoogleraar mensenrechten Barbara Oomen, maker Frances Sanders en met een speciale bijdrage vanuit het gerechtshof in Wenen door dr. Friedrich Forsthuber, president van het Landesgericht für Strafsachen Wien.
Over Gesprek Voor de Dam
Ieder jaar maakt De Balie samen met Theater Na de Dam in het kader van de Nationale Dodenherdenking het programma Gesprek Voor de Dam op 3 mei en een passende voorstelling op 4 mei. Dit jaar worden beide programma’s samengevoegd: op 3 mei om 20.00 uur wordt vanuit De Balie in Amsterdam als livestream de theatrale lezing van ‘De zaak Jacob D.’ uitgezonden. Aansluitend vindt er een gesprek over de staat van de rechtstaat in het licht van de herdenking van de Tweede Wereldoorlog.
Beluister hier de drie delen van de podcast-serie De zaak Jacob D.
Een Duits leven
Live(stream) vanuit Carré Theater Na de Dam en Koninklijk Theater Carré presenteren 4 mei om 21.00 uur een livestream van het stuk Een Duits Leven. Deze voorstelling zou 4 mei 2020 en vervolgens 4 mei 2021 live spelen in de piste van Carré. Wegens de bekende maatregelen kan dit helaas geen doorgang vinden. Juist in deze tijd vindt Theater Na de Dam het belangrijk om verdieping te bieden aan de Nationale Dodenherdenking. Daarom brengt bekroond actrice Hannah Hoekstra evengoed op 4 mei 21.00 uur live vanuit Carré de monoloog Een Duits leven. De voorstelling is via een livestream te volgen. Kaartjes zijn vanaf 13 april te koop via carre.nl en kosten € 12,50. De link naar de livestream en het voorprogramma wordt drie dagen voorafgaand aan de voorstelling per e-mail gestuurd naar het opgegeven adres.
Een Duits leven Brunhilde Pomsel was de secretaresse van Joseph Goebbels, minister van propaganda onder Hitler en één van de hoogste nazi’s. Ze verkeerde tussen de grootste misdadigers van de eeuw en toch, zo verklaart ze op het eind van haar leven, was ze nooit helemaal op de hoogte van wat er om haar heen gebeurde. Voor politiek heeft ze zich nooit zo geïnteresseerd. Schuldgevoel heeft ze nooit gekend. Ze leefde een Duits leven. Een monoloog die laat zien hoe makkelijk mensen hun beeld van de realiteit kunnen aanpassen om geen gewetensnood te krijgen. De tekst van A German Life is gebaseerd op de gelijknamige documentaire over de secretaresse van Goebbels. De voorstelling ging voor het eerst in 2019 in première met Maggie Smith als Brunhilde Pomsel.
Hannah Hoekstra Een Duits leven is een monoloog over de onbetrouwbaarheid van ons moreel kompas, vertolkt door de gevierde actrice Hannah Hoekstra, die net zo oud is als Brunhilde was toen ze voor Goebbels ging werken. Hannah Hoekstra over haar bijdrage aan Theater Na de Dam: “Ik wil zo veel mogelijk verhalen horen om de werkelijkheid te begrijpen en daarin zoeken naar licht als tegenreactie op de zwaarte van het leven.”
Nina Spijkers
Nina Spijkers is afgestudeerd aan de Regieopleiding in Amsterdam waar ze onder andere Leonce en Lena van Georg Büchner, Closer van Patrick Marber en Hamletmachine en Kwartet van Heiner Müller regisseerde. Ze liep stage als regie assistent van Johan Simons bij de productie Dantons dood van Toneelgroep Amsterdam. Momenteel is ze als maker aangesloten bij de Toneelschuur in Haarlem. Afgelopen seizoen maakte zij Dangerous Liaisons bij Bos Theaterproducties. En komend seizoen start ze bij TG Oostpool om de grote-zaal-productie te regisseren.
Een live gesprek met o.a. Ivo van Hove, Nora Fischer, Jan Joris Lamers, Marjolijn van Heemstra en Jarrod Francisco.
Churchill zei tijdens de Tweede Wereldoorlog niet ‘than what are we fighting for’, toen hem gevraagd werd om te bezuinigen op de kunsten. Wel zei hij eerder: “The arts are essential to any complete national life. The State owes it to itself to sustain and encourage them…. Ill fares the race which fails to salute the arts with the reverence and delight which are their due.”
Tijdens het jaarlijkse Gesprek Voor de Dam, een jarenlange samenwerking tussen Theater Na de Dam en De Balie, praten we dit jaar over het belang van kunst en cultuur. In crisistijd en daarbuiten. Dit doen we in een estafette-interview met o.a. regisseur Ivo van Hove van ITA, theatermaker Jan Joris Lamers van Maatschappij Discordia, zangeres Nora Fischer, mede-oprichter en zakelijk leider van Likeminds Jarrod Francisco, theatermaker en schrijver Marjolijn van Heemstra en schrijver Rashid Novaire en kunstenaar Sarah van Sonsbeeck (beiden genomineerd voor de Open Call van Comité 4 en 5 mei en De Balie). We openen de avond met een interview met Jaïr Stranders en Bo Tarenskeen van Theater Na de Dam.
De interviews worden gedaan door de redactie van De Balie.
Over Gesprek Voor de Dam
Het Gesprek Voor de Dam is een jaarlijks gesprek in de aanloop naar de Nationale Dodenherdenking waarbij filosofen, historici en theatermakers zich buigen over een actueel en urgent thema rondom de Tweede Wereldoorlog en het herdenken. Eerdere edities zijn terug te zien via de website van De Balie TV.
Het interview is live te volgen via de homepage en Facebookpagina van De Balie of de volgende dag terug te kijken via De Balie TV.
Al jaren worden, na de Nationale Dodenherdenking op 4 mei, onder de vlag van Theater Na de Dam door het hele land voorstellingen georganiseerd, waarin de Tweede Wereldoorlog centraal staat. Dit jaar kan het publiek niet naar het theater komen, daarom wordt op 4 mei om 21.00 uur op NPO 1 het programma Na de Dam vanuit een lege Amsterdamse schouwburg uitgezonden. Na de Dam is een unieke samenwerking tussen NOS, Internationaal Theater Amsterdam en Theater Na de Dam.
De uitzending komt na de herdenking op de lege Dam, aansluitend op het NOS Journaal en NOS Bevrijdingsjournaal. Winfried Baijens presenteert het programma met acteurs en zangers. Onder anderen Douwe Bob, Claudia de Breij, Michelle David, Herman van Veen, Wende, Typhoon, Nasrdin Dchar en acteurs van het ITA-ensemble onder wie Hans Kesting, Marieke Heebink, Halina Reijn, Achraf Koutet, Gijs Scholten van Aschat en Joy Delima, maken met muziek en verhalen duidelijk waarom we herdenken. Wegens de Corona- maatregelen doen sommigen dat vanuit hun eigen huiskamer. Na de Dam is te zien op 4 mei om 21.00 uur op NPO 1.
Samenstelling: Ivo van Hove Muzikale dramaturgie: Wende Creatief producent: Wouter van Ransbeek Advies dramaturgie: Johan Reyniers Regie: Astrid Wisman, Mélinde Kassens Productie: Babs Sabbé, Inger Stam Concept: Theater Na de Dam
Artiesten:
Claudia de Breij Herman van Veen Jeangu Macrooy Wende Marcel Veenendaal Remy van Kesteren Douwe Bob Wende Halina Reijn Nasrdin Dchar Fresku Guus Meeuwis Typhoon Adriaan van Dis Michelle David
ITA ensemble
Joy Delima Ramsey Nasr Aus Greidanus Maarten Heijmans Gijs Scholten van Aschat Achraf Koutet Marieke Heebink Janni Goslinga Steven van Watermeulen Maria Kraakman Ilke Paddenburg Hélène Devos Chris Nietvelt Hans Kesting
Afgelopen jaar speelden Jouman Fattal en Joy Wielkens de voorstelling Broken-winged-Bird in een leeg Frascati. Dit jaar staan ze 4 en 5 mei in Frascati.
Bekijk hier de live-video terug van afgelopen jaar:
Elk jaar vraagt Theater Na de Dam interessante makers om een nieuwe voorstelling te maken voor ons programma. Dit jaar verzorgen URLAND, KONVOOI/Orkater, Jouman Fattal, Lot van Lunteren en Frances Sanders een nieuwe voorstelling.
I.v.m. de maatregelen omtrent het coronavirus is deze voorstelling uitgesteld. Wel staat Urland op 4 mei stil bij de herdenking met een korte video.
In een coproductie met Theater Na de Dam en Theater Rotterdam maakte URLAND een korte video, een fragment van de eigenlijke voorstelling die gebaseerd is op ‘Is dit een mens’ van Primo Levi. Annelinde Bruijs en Tomas Loos hebben de muziek gemaakt en de studenten die een kort koorstuk ten gehore brengen zijn: June Yanez, Emma Buysse, Romy Moons, Julie Boellaard, Juliette Luppes, Giovanni Brand, Emile Rogissart, Barbara Brink, Sweder de Sitter, Rosa Kreulen, Luca Bötzel, Annemarije Zoer, Nora Korfker, Jiska Mensink, Shauni Goetz en Yara Brand.
Om de beste ervaringen te bieden, gebruiken wij technologieën zoals cookies om informatie over je apparaat op te slaan en/of te raadplegen. Door in te stemmen met deze technologieën kunnen wij gegevens zoals surfgedrag of unieke ID's op deze site verwerken. Als je geen toestemming geeft of uw toestemming intrekt, kan dit een nadelige invloed hebben op bepaalde functies en mogelijkheden.
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft gevraagd, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Voorkeuren
De technische opslag of toegang is noodzakelijk voor het legitieme doel voorkeuren op te slaan die niet door de abonnee of gebruiker zijn aangevraagd.
Statistieken
De technische opslag of toegang die uitsluitend voor statistische doeleinden wordt gebruikt.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door uw Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om je te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een website of over verschillende websites te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
