Column van Andrada Maria Şimo-Mosk, artistiek producent jongerenprojecten

Veel van de wereldwijd voorkomende huidige sociale problematiek wordt toegeschreven aan een breuk van sociale banden, fragmentatie van communicatie en verlies van gemeenschapsgevoel. Deze ontkoppeling tussen individuen houdt verband met verschillende maatschappelijke factoren zoals angst, wantrouwen en woede; factoren die versterkt worden door het complexe proces van het verbeelden, categoriseren en stereotyperen van werkelijkheden. Massamedia en politieke factoren spelen daarbij een cruciale rol. Eric Uslaner schreef in dit verband dat ”mensen banger zijn voor wat ze zich voorstellen dan voor wat ze ervaren”. Daarom wordt de beoordeling van mensen of ze anderen al dan niet vertrouwen vaak sterk beïnvloed door hun percepties en misvattingen van de werkelijkheid.

Om misvattingen te overwinnen en het vertrouwen en de band tussen mensen te herstellen kunnen persoonlijke interactie en ontmoeting worden ingezet; twee onmisbare factoren binnen sociaal artistieke praktijken. Ondanks de moeilijkheid om de impact van deze praktijken te beoordelen (op zowel micro- als macroniveau), bieden ze een vooruitstrevend platform voor de versterking van sociale cohesie tussen individuen. Met behulp van verschillende artistieke en sociologische methoden wordt, binnen sociaal artistieke praktijken, een gevoel van gemeenschap gecreëerd, zoals door het omarmen van diversiteit, het belichamen van anders-zijn en het creëren van een gelijkwaardige dialoog. Zo vermindert de sociaal artistieke praktijk de ontkoppeling tussen individuen.

Bij Theater Na de Dam ervaar ik het creëren van gemeenschapsgevoel binnen de kaders van de jongerenprojecten regelmatig. Bijvoorbeeld tijdens ontmoetingen tussen ooggetuigen van WOII en de jongeren, bij het inleven van de jongeren in ‘de ander’ tijdens de uitvoeringen en tijdens de jaarlijkse jongerendag waarop ruim 300 jongeren samen komen.

Sinds 2018 is Theater Na de Dam ook over grenzen heen met jongeren de herdenking van de International Holocaust Remembrance Day op 27 januari van extra betekenis gaan voorzien. Onder de naam Theatre of Remembrance gaan wij de komende twee jaar een bijzondere samenwerking aan met 9 Europese partners in Denemarken, Duitsland, Hongarije, Italië, Nederland, Polen, Slowakije, Tsjechië. We gaan de samenwerking die er al was uitbreiden door meer uitwisseling en onderlinge inspiratie. Samen zullen wij stil staan bij de verwerking van WOII binnen de verschillende contexten van deze landen, bij het verbinden van het herdenken aan het hier-en-nu en bij het herkennen van signalen van ondermijning van de rechtsstaat en radicalisering, zoals die er ook in de jaren ’30 van de vorige eeuw waren.

De ervaring van de afgelopen jaren met deze Europese samenwerking leert ons dat het gevoel van saamhorigheid zelfs in een digitale setting, op ruim fysieke afstand en over grenzen heen aanwezig is. De online vergaderingen en inspiratiesessies waren een smeltkroes van ideeën een culturen. Taalbarrières onder jongeren tijdens online jongerendagen worden doorbroken door muziek en beweging, terwijl persoonlijke verhalen en ervaringen worden verweven tot een gezamenlijk narratief. Zo ontdekken jongeren dat hun verschillen juist een bron van kracht en inspiratie kunnen zijn. Ze leren elkaar kennen op een diepere, betekenisvolle manier, voorbij stereotypen en vooroordelen. Sociale vaardigheden zoals empathie, samenwerking en onderling respect groeien tijdens het repetitieproces. Door samen te werken aan een gemeenschappelijk doel, ontstaat er ieder jaar opnieuw een gevoel van verbondenheid en wederzijds begrip. En precies hierin schuilt de kracht van het collectief.

Deze sociaal-artistieke praktijken laten zien dat kunst een krachtig middel is om sociale cohesie te bevorderen. Door jongeren de kans te geven samen te werken aan een artistiek project waarin persoonlijke ontmoetingen met oudere generaties centraal staan, worden vriendschappen gesmeed en vooroordelen afgebroken. Het is slechts een voorbeeld van hoe samenwerking en creativiteit bruggen kunnen slaan en een gemeenschap kunnen creëren waarin iedereen zich gezien en gehoord voelt. Binnen deze projecten streven wij er met de makers naar dat jongeren niet alleen hun stem laten horen, maar ook een gevoel van saamhorigheid ervaren dat hen zal blijven inspireren, lang nadat de laatste scène is gespeeld.