De vijfsterrenvoorstelling Ludmilla – Total Verrückt, gebaseerd op de Westerbork-opera uit 1944, is op 4 mei 2023 opnieuw te zien in Muziekcentrum Enschede. De opera was onderdeel van de laatste ‘Bunter Abend’ in kamp Westerbork, geschreven en uitgevoerd door de Gruppe Bühne; een theatergezelschap van artiesten die tussen 1942 en 1944 gevangen zaten in het kamp. In de versie van regisseur Eva Buchmann, dramaturg Ben Hurkmans en pianist Marcel Worms worden fragmenten van de opera afgewisseld met teksten van kampgevangenen Philip Mechanicus, Etty Hillesum en Ida Simons.

Kamp Westerbork, juni 1944. In de ochtend was het zoveelste transport vertrokken. Veel tijd om stil te staan bij het afscheid van familie en vrienden hadden de achtergebleven kampgevangenen niet. ’s Avonds was het tijd voor vermaak. Cabaret! Een ‘bonte avond’, waarbij de kampcommandant Albert Konrad Gemmeker steevast op de voorste rij zat. Op het programma van die avond stond: Ludmilla of Lijken aan de Lopende Band, een opera-pastiche van Erich Ziegler en Willy Rosen. Op het toneel: de Gruppe Bühne onder leiding van Max Ehrlich, een gezelschap met de beste acteurs en zangers van die tijd.

Total Verrückt! was de laatste grote revue in kamp Westerbork. Op 3 augustus werden alle culturele activiteiten verboden door kampcommandant Gemmeker. Een maand later werden bijna alle leden van de Gruppe Bühne op transport gesteld richting Theresienstadt. Willy Rosen en Max Ehrlich kwamen in Auschwitz terecht, waar zij werden vermoord in de gaskamers. Erich Ziegler wordt op 12 april in kamp Westerbork bevrijd.

Voorstelling speelt op meer data, zie hier de gehele speellijst.

‘’Regisseur Eva Buchmann laat ons telkens voelen dat er onder de komische gebeurtenissen ook een andere werkelijkheid zit.’’
Max Arian, De Theaterkrant

Delen van de tekst en de muziek zijn bewaard gebleven en gereconstrueerd. De tekst en een piano-uittreksel van Ludmilla werden gevonden in de nalatenschap van pianiste en schrijfster Ida Simons (1911-1960), zij overleefde kamp Westerbork en Theresienstadt.

‘Als ik morgen niet op transport ga, ga ik ’s avonds naar de revue’
Hoe doe je recht aan de omstandigheden waarin de gevangen artiesten zongen en speelden, en de toeschouwers lachten en meeleefden? Hoe bevrijdend is lachen als je in doodsangst verkeert en je alle menselijke waardigheid is afgenomen?

“Deze voorstelling kruipt je onder de huid en blijft knagen. Je lacht, ook al wil en durf je niet. Dat komt ook door de sterke, fraai uitgevoerde, humoristische muziek (bij elk lijk citeert Ziegler Saint-Saëns’ stervende zwaan) en het ijzersterke zang- en acteerwerk van de drie hoofdrolspelers. Maar het is vooral het absurde gegeven dat gevangenen met uitzicht op de dood dit soort voorstellingen maakten en bijwoonden.”
Job van Schaik, Dagblad van het Noorden

Regie: Eva Buchmann
Dramaturgie: Ben Hurkmans
Regieassistent: Ruth Becker
Arrangeur: Marijn van Prooijen
Baritons: Marc Pantus, Jan Willem Baljet
Mezzosopraan: Merlijn Runia
Piano: Marcel Worms
Cello: Sebastiaan van Halsema, Michael Müller
Viool: Emi Ohi Resnick
Stemacteurs: Olga Zuiderhoek, Krijn ter Braak
Decor: Mirjam Grote Gansey
Kostuums: Jorine van Beek
Lichtontwerp: Tom Verheijen
Productie: Jeannette Elsenburg
Technische productie en decorbouw: Jelle Snijder
Grafisch ontwerp: Marcel van den Broek