Theater Na de Dam

Speciaal voor het Theater Na de Dam geven Lineke Rijxman en Willem de Wolf een theatrale lezing (met het script in de hand) van hun succesvolle theaterproductie Hannah en Martin uit 2009, een productie van mugmetdegoudentand.

Hannah en Martin is gebaseerd op de geheime liefdesrelatie van de Joodse filosofe Hannah Arendt en haar leraar, de kortstondig actieve nationaalsocialist Martin Heidegger. De relatie tussen Arendt en Heidegger is veelvuldig als immoreel bestempeld. Zelf wilden ze het er niet over hebben, maar wij wel. Want de scheiding tussen privé en publiek, waar zowel Hannah als Martin zo op gesteld waren, gaat in deze tijd niet meer op. Wij willen tegenwoordig alles van iedereen weten. Zo willen we ook weten hoe deze twee beroemde Duitsers zich door de dramatische tijd waarin ze leefden heen hebben geslagen. En wat ze eventueel gevonden zouden hebben van de tijd waarin wij leven.

Pers en publiek waren in 2009 unaniem enthousiast. Het stuk en de acteurs werden alom geprezen. Lineke Rijxman kreeg voor haar rol als Hannah de Theo d’Or en de voorstelling werd in 2010 geselecteerd voor het Nederlands Theater Festival.

Ruim vijfenzeventig jaar heeft de Tweede Wereldoorlog in de Nederlandse literatuur gediend als stof voor verhalen en als moreel kader: een arena voor onderzoek naar wat goed is en wat fout en naar het schemergebied daartussen. Boeken over die tijd blijken nog steeds een groot publiek te trekken, denk maar aan ‘Het Hooge Nest’ van Roxanne van Iperen of de omstreden onthullingen over het verraad van Anne Frank. Maar hoe lang nog? Wordt met het sterven van de laatste getuigen die oorlog een historische periode als iedere andere? Is het niet tijd om vooral over recentere oorlogen te vertellen en daar lessen uit te trekken? Of hebben jongere schrijvers de plicht om ook de oude verhalen te herhalen?

Gasten

Abram de Swaan is schrijver, psychoanalyticus en hoogleraar sociologie met een enorm oeuvre. Voor zijn essays werd hij onderscheiden met de P.C. Hooftprijs. Hij werd geboren in 1942 en bracht de eerste jaren van zijn leven door op een onderduikadres. In Compartimenten van Vernietiging (2014) analyseerde hij de rol van de staat en van individuele burgers bij het tot stand komen van genocide.

Ellen Deckwitz is veelbekroond dichter, theatermaker en schrijver; daarnaast publiceert ze twee keer per week een column in NRC. Met Hogere Natuurkunde schreef ze een lang, verhalend gedicht over de oorlogsbelevenissen en -trauma’s van haar Indische grootmoeder en hoe die doorwerken in de werkelijkheid van nu.

Joost de Vries is schrijver, criticus en adjunct-hoofdredacteur van De Groene Amsterdammer. Hij heeft een scherp oog voor ogenschijnlijk onbelangrijke tijdsverschijnselen en hun belang voor grotere ontwikkelingen. Zijn tweede, met de Gouden Boekenuil bekroonde, roman De Republiek speelt in het milieu van de academische ‘Hitler-studies,’ waar moraal ondergeschikt lijkt aan carrièreperspectief.

De avond wordt gemodereerd door Hans Maarten van den Brink; Daan Heerma van Voss (schrijver van onder meer de roman De laatste oorlog en in 2018 spreker tijdens de herdenking in de Nieuwe Kerk) verzorgt de slotbeschouwing.

Verzetsheld, cellist, queer – maar vooral de eerste vrouw ooit die haar eigen symfonieorkest dirigeerde. In samenwerking met Stichting Boon en Ster presenteert De Nationale Opera een ‘one woman musical’ over het leven van deze fascinerende persoon: Frieda Belinfante (1904 – 1995). 

Een eerste korte versie van deze muziektheatervoorstelling werd in 2022 ontwikkeld door schrijver Sietse Remmers, componist Frank Irving, regisseur Sytske van der Ster en actrice en zangeres Esther Lindenbergh. De Nationale Opera besloot een uitgebreide versie met live muzikale begeleiding te presenteren, in het kader van Theater na de Dam. 

Zo neemt Lindenbergh de bezoeker nu mee door Frieda’s levensloop, begeleid door het Chekhov Trio. In 75 minuten vlieg je achtereenvolgens door haar jeugd in Amsterdam, haar ontluikende geaardheid, de oorlogsjaren, de daaropvolgende depressie én haar nieuwe leven in Amerika, waar ze een succesvol dirigente werd en haar grote liefde vond.

Deze voorstelling gaat uit van verschillende bronnen, waaronder de biografie ‘een schitterend vergeten leven’ van Toni Boumans, diverse documentaires die verschenen zijn en gesprekken met nog levende familie van Frieda. De voorstelling is gebaseerd op feiten, maar bepaalde gebeurtenissen en namen zijn aangepast.

Speelt op meer data, kijk hier voor meer informatie.

Aan hen die na ons komen is een avond waarin Bertolt Brecht’s gangsterdrama over de fictieve gangster Arturo Ui, een satirische allegorie over de opkomst van Adolf Hitler, centraal staat. Via de handel in uitgerekend de tamme groente bloemkool weet Arturo Ui de macht te grijpen in de stad Chicago. Brecht bevolkt de Amerikaanse stad met kleurrijke figuren in wie we haarfijn belangrijke kopstukken uit Duitsland van de jaren ’30 herkennen. 

De Theatertroep wisselt deze tekst af met ander passend materiaal, met een ingetogen bonte avond tot gevolg, waar ruimte is voor lach, reflectie en herinnering.

Deze avond is een ode aan Loek Zonneveld (1948 – 2018). Jarenlang was hij theaterverslaggever voor de Groene Amsterdammer en zag daarvoor honderden voorstellingen per jaar. Naast zijn werk als journalist was hij diepgaand betrokken bij het theaterveld, voor De Theatertroep een grote inspirator en onderdeel van de theaterfamilie. Met het gelegenheidsgezelschap Barbaren & Co, waar De Theatertroep onderdeel van uitmaakte, organiseerden Loek en Jaïr Stranders elk jaar op de avond van de Dodenherdenking in zaaltjes als Theater Perdu en Frascati lezingen van vergeten stukken over de Tweede Wereldoorlog. Hiermee inspireerde hij ook de oprichters van Theater Na de Dam.

Met deze theatrale lezing van Brechts beroemde tekst De Weerstaanbare Opkomst van Arturo Ui (geschreven in 1941, op de vlucht voor het naziregime), in de bewerking van Loek Zonneveld zet De Theatertroep de traditie voort.