Theater Na de Dam

Nageslacht gaat over oorlog. Veel verschillende wapens worden ingezet; één ervan is geweld tegen vrouwen. Deze voorstelling gaat over dat geweld en over een vrouw, die ondanks haar weerbaarheid alles kwijtraakt. De voorstelling onthult stapje voor stapje wat er is gebeurd en waarom de vrouw handelt zoals ze handelt. Geen oordeel, maar als toeschouwer zelf tot een oordeel komen.

Reserveer door een mail te sturen.

‘t Barre Land speelt tijdens Theater na de Dam 1991 (Dubravka Ugresic) met als voorprogramma Notities over Nationalisme (George Orwell)

In 1991 vertelt toneelgezelschap ‘t Barre Land op basis van de essays van Dubravka Ugresic een palindroomverhaal dat zich afspeelt rond de oorlog in het voormalige Joegoslavië. Het verhaal heeft geen midden, geen begin en geen eind en kan zowel van links naar rechts als andersom gelezen worden. Het is een spel van perspectief en tijd, van spiegelende betekenissen en meerdere waarheden (of leugens). Ugresic schrijft dat in 1991 (ook een palindroom) – precies vijftig jaar na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in Joegoslavië, deze zelfde oorlog weer opnieuw uitbreekt, als in een soort duivelse symmetrie. Het zijn weer dezelfde dorpen die worden platgebrand. Kinderen en kleinkinderen maken hetzelfde mee als hun ouders en grootouders. De Europeanen lijken aan het einde van de eeuw bezig met een ‘grote schoonmaak’ Ze maken hun huizen schoon. Ze halen genocides, oorlogen, het fascisme, concentratiekampen, dictaturen, oude haatgevoelens en slachtoffers uit de kast en hangen het historische repertoire van het kwaad te luchten. Dezelfde etnische en nationalistische sentimenten en symbolen worden weer opnieuw uit de kast gehaald. Precies vijftig jaar later, aan het begin van de jaren negentig van de twintigste eeuw zijn het geen ‘slechte Duitsers’ en ‘zwarte fascisten’, nee, nu worden de rollen verdeeld door de binnenlandse partijen.

Speciaal voor Theater na de Dam, begint de voorstelling vanuit een nieuw perspectief: Als voorprogramma worden er fragmenten gelezen van een andere essayist uit een ander land in een andere tijd: Notities over Nationalisme van George Orwell, geschreven in 1945 in Engeland. Terwijl de oorlog die over de hele wereld raast nog maar nauwelijks ten einde is, ontleedt Orwell het menselijke handelen en de politieke wereld vanuit een uiterst persoonlijk perspectief; net als Ugresic later. Op de avond van 4 mei probeert ‘t Barre Land in de algemene chaos, tussen de dol geworden klokken, die in deze nieuwe eeuw het verleden wegtikken in plaats van het heden, die het verleden wegtikken als de toekomst, of misschien stilstaan, het horloge gelijk te zetten…

“Indringende en tegelijk humorvolle hartverwarmende voorstelling (…). ” ★★★★ de Volkskrant

“Wat de drie acteurs in hun dynamische samenspel tonen, is dat de complexiteit en tegenstrijdigheid van Ugrešić’ werk inherent is aan de betekenis.” Het Parool

Een voorstelling van en met Theater Na de Dam-oprichter Bo Tarenskeen.

‘Wenen, 1923. Populisme grijpt om zich heen. Nepnieuws verblindt de massa. Gladde retoriek, de voertaal van propaganda, glipt door de filters van de kritische correctie. Met grote woorden wordt de alom groeiende afgunst gevoed. Woorden zijn niet onschuldig. Ze kunnen aansporen tot uitsluiting, verblinding, terreur. Taal kan vernietigen.

In 1923 komt de Weense Kring bijeen. Tegen de achtergrond van antidemocratische ontwrichting en demagogische dreiging – datzelfde jaar doen de nazi’s hun eerste greep naar de macht – probeert deze groep denkers de taal terug te brengen tot de essentie, te ontdoen van onduidelijkheid, valse logica en demagogisch misbruik. Taal moet helder, redelijk en zo wetenschappelijk mogelijk zijn. Als de taal helder is, zal het denken ook helder verlopen, denken ze. Iets wat die tijd wel kon gebruiken.

Ze gaan zo op in hun ideeën dat ze zich loszingen van de realiteit. Hun idealisme maakt hen blind voor de gevaren van hun tijd. Uiteindelijk staan ook zij met lege handen tegenover de overrompelende wijze waarop het populisme met taal als wapen de massa meekrijgt. Terwijl ze de taal en de ware betrekking op de wereld willen redden, zien ze niet hoe het nazisme bezig is de democratie tot op het bot te vernietigen. Aan de taal ligt het niet. Die is logisch. Die is duidelijk. Aan de taal kan het niet liggen.

In 2020 kwam theatermaker Bo Tarenskeen op het krankzinnige doch overzichtelijke idee om een elfdelige theaterreeks te maken over de logicus Ludwig Wittgenstein en zijn invloed op de wereld. Het eerste deel ging in 2021 in première. Na een uitverkochte tournee had deze een eveneens uitverkochte reprise in 2023.

Wittgenstein 1 gaf context aan Wittgensteins denken met een schets van zijn leven, zijn geestdriftig zoeken naar helderheid, logisch en ethisch. Wittgenstein 2 waagt zich aan een gevaarlijke analogie met onze tijd. Een wrang–komische voorstelling met vier spelers, over hoe het denken in zijn streven naar helderheid en waarheid zich loszingt van de realiteit.

“Bo Tarenskeen laat in tweede Wittgenstein-voorstelling mooi zien hoe machteloos het redelijke is.” De Theaterkrant, Keuze van de Criticus

‘Die moffen houden van beesten, wij van dieren.’
– Armand Sunier (van 1927 tot 1953 directeur van Artis)

Tijdens de Duitse bezetting hielden vermoedelijk zo’n 200 à 300 mensen zich voor langere of kortere tijd schuil in Artis, geholpen door directeur en oppassers. Vergeleken met de meeste andere Nederlandse dierentuinen is Artis er tijdens de bezetting goed vanaf gekomen. Het park is, op één enkele dag na, de gehele oorlog opengebleven en werd zelfs goed bezocht, zowel door de Duitsers als door de Amsterdammers. Bezetter, onderduiker en personeel bewogen zo langs elkaar heen, met de dieren als ‘stille’ getuigen.

Op 4 en 5 mei 2023 presenteert Theater Na de Dam de voorstelling Duif in Artis, een bijzondere locatievoorstelling in Artis die via verschillende perspectieven het vrijwel onbekende oorlogsverleden van deze dierentuin belicht. Schrijvers Tom Lanoye, Alfred Schaffer en Jolanda van den Berg schreven ieder een nieuwe monoloog over de onderduikgeschiedenis van Artis, onze omgang met elkaar en onze neiging elkaar te ontmenselijken.

Duif in Artis © Jorn Heijdenrijk

Duif in Artis © Jorn Heijdenrijk

Duif in Artis © Jorn Heijdenrijk

Duif in Artis © Jorn Heijdenrijk

Duif in Artis © Jorn Heijdenrijk

Duif in Artis © Jorn Heijdenrijk