Scherven en flitsen

Posted by Danielle van den Berg

Drie van mijn vier grootouders leven nog. Onlangs is er een gestorven. Allemaal zijn ze opgegroeid in de Tweede Wereldoorlog. Twee van hen in Nederlands-Indië en twee van hen in Nederland. Uiteindelijk bracht de oorlog hen allemaal naar Den Haag. De stad waar ikzelf ook ben opgegroeid en waar ik woon. Via een reconstructie van hun levensbepalende jaren als puber tijdens en na de oorlog doe ik een ultieme poging ze beter te leren kennen. Ze beter te begrijpen. Ze nog één keer de vragen te stellen over de oorlogstijd die ik nooit heb durven stellen. Voordat het te laat is en dat onmogelijk zal zijn. Maar moet je wel willen weten wat nooit verteld wordt?

Over Billy de Walle
Billy de Walle (1995) is acteur en muzikant, afgestudeerd aan de HKU (2019). Hij speelde daarna in voorstellingen van onder andere HNT Jong, de Veenfabriek en Bellevue Lunchtheater. In 2022 speelde Billy de titelrol in Erik of Het Klein Insectenboek bij Het Nationale Theater. Billy speelde eerder met zijn broer Moos in Dierenverhalen en Archipelago bij Het Nationale Theater. Verder speelde hij in tv-series als Divorce en Flikken Maastricht en speelde hij een rol in de film Lost Transport. Billy is genomineerd voor de Piket Kunstprijzen 2020 en 2022 in de categorie Toneel, de prijs voor veelbelovende jonge, professionele kunstenaars.

HNT: Schuldig landschap

Posted by Danielle van den Berg

Jaarlijks presenteert Theater Na de Dam op 4 mei een voorstelling in Carré, Amsterdam, deze editie Schuldig landschap met Malou Gorter (regie Abdel Daoudi). Met onze trouwe partner Het Nationale Theater, die al jarenlang zorgt voor een stevig programma om te herdenken met theater in Den Haag, presenteren we het stuk Schuldig landschap van Nathan Vecht ook in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. Daarnaast presenteert Het Nationale Theater nog vijf voorstellingen in het kader van Theater Na de Dam.

Het is 2030. Het landsbestuur wordt onder ede gehoord. Hoe zijn we omgegaan met ons oorlogsverleden, wat kleurde onze herinnering en waar keken we liever van weg? En hoe heeft het kunnen gebeuren dat het weer mis is gegaan?

Tamar van den Dop speelt op 4 mei in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag de monoloog Schuldig landschap. Een nieuwe theatertekst die speciaal voor deze avond werd geschreven door toneelschrijver Nathan Vecht, over hoe de oorlog en het herdenken daarvan tot op de dag van vandaag een open zenuw raken. De regie is in handen van Eric de Vroedt.

Gelijktijdig speelt acteur Malou Gorter dezelfde voorstelling in Koninklijk Theater Carré in Amsterdam.

Samen herdenken in de lijn van De laatste getuigen
Ieder jaar wordt de herdenking op de Waalsdorpervlakte uitgezonden in de Koninklijke Schouwburg. Om 20:00 uur nemen we samen de twee minuten stilte in acht, waarna de voorstelling begint. In lijn van De laatste getuigen, avonden waarop verhalen worden verteld van mensen die de oorlog hebben meegemaakt, zie je nu op 4 mei de voorstelling Schuldig landschap in de Koninklijke Schouwburg.

Over de makers
Tamar van den Dop maakt sinds 2016 onderdeel uit van Het Nationale Theater. Naast haar werk als acteur heeft Tamar ook filmregies op haar naam staan en schrijft ze filmscenario’s. Afgelopen seizoen speelde ze in De jaren (regie: Eline Arbo), speelde ze de solo Every Brilliant Thing (regie: Erik Whien) en was ze te zien in Laagland (regie: Eric de Vroedt).

Nathan Vecht is schrijver van toneelstukken en musicals. Zijn werk werd onder andere bekroond met een Musical Award. Voor Het Nationale Theater schreef hij voor Daria Bukviç de tekst voor Onze Straat en afgelopen seizoen voor Eric de Vroedt Laagland. Voor televisie schreef hij Het jaar Van Fortuyn en Missie Aarde.

Eric de Vroedt is sinds 2018 artistiek leider van Het Nationale Theater. Het brede engagement van Eric de Vroedt is in al zijn werk terug te vinden. In 2017 en 2018 maakte hij o.a. de voor het Theaterfestival genomineerde voorstellingen Race (Romana Vrede won hiervoor de Louis d’Or) en het met de Toneelschrijfprijs bekroonde The Nation. Dit seizoen regisseerde hij Laagland (geschreven door Nathan Vecht). In april 2024 gaat zijn nieuwe voorstelling Brown Sugar Baby in première.

Laten we bij het bankje verdergaan

Posted by Rinke Brans

Alles begint bij woorden.
Wat voor woorden geef je anno nu aan herdenken?
Hoe ziet de toekomst van herdenken eruit?

Eet mee, kijk naar de documentaire Lieve Bernie, Lieve Ellis en ga het gesprek aan over toen, vandaag en morgen. Laten we bij het bankje verdergaan is een avond voor iedereen tussen de 15 en 23 jaar oud in Theater aan het Spui, Den Haag.

In 2023 maakte Het Nationale Theater i.h.k.v. Theater na de Dam met zeven jonge spelers de voorstelling Laten we bij het bankje beginnen. Een voorstelling over het leven van Ellis Cohen Paraira en Barend Spier, twee verliefde Joodse jongeren die elkaar na de oorlog op het bankje in het Belgische Park zouden terugzien.
Van het maakproces van de voorstelling van precies een jaar, maakte documentairemaker Isaura Sanwirjatmo de documentaire Lieve Bernie, Lieve Ellis. Hierin reizen de zeven spelers de liefdesgeschiedenis achterna en bevragen ze de thema’s uit de Tweede Wereldoorlog. Het werd een verhaal over jong en verliefd zijn, vanuit het perspectief van de joodse Ellis en Bernie en over het leven van de spelers zelf.

Op bankjes in Theater aan het Spui ontmoeten de spelers elkaar weer op 4 mei. Ben jij erbij? We herdenken, staan samen met jou stil bij verschillende manieren van doorvertellen en stellen vragen over de wereld waarin we nu leven. Hoe verhouden we ons tot de geschiedenis en het nu?

Theater Na de Dam JONG
Tijdens de vijftiende editie van Theater Na de Dam zetten bijna 400 jongeren in 46 projecten door heel Nederland zich in om de herdenking op 4 mei van extra betekenis te voorzien. Onder begeleiding van een professionele theatermaker gaan de jongeren in gesprek met (familieleden van) ooggetuigen, over hun herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Deze gesprekken, samen met andere bronmaterialen over de Tweede Wereldoorlog, vormen de basis van de jongerenvoorstellingen.

Huizen van verzet

Posted by Vyne

Jeroen van Zuiderveld van stichting Sporen WO2 zal vertellen over Jacob Katan (Maassluis, 11 maart 1914 – Auschwitz, 28 februari 1943), inwoner van de Weimarstraat.

Na de bezetting wordt de Joodse bevolking door de bezetter steeds meer geïsoleerd. Ze worden geregistreerd, uit overheidsdienst ontslagen en op hun persoonsbewijs wordt de letter J gezet. Vanaf het voorjaar 1942 kan elke Joodse jongen of elk Joods meisje vanaf 16 jaar een oproep krijgen voor het kamp Westerbork, ‘om te gaan werken in het oosten’. Wat te doen? Afwachten, gehoorzamen, vluchten, onderduiken? Jacob Katan woont met zijn vrouw Sophie Katan-Winkel en hun baby Maurits in de Weimarstraat 230. De wanhoop slaat toe bij het gezin Katan wanneer de deportaties in volle gang zijn. Jacob Katan probeert aan andere identiteitspapieren te komen, papieren zonder een J. Zijn poging mislukt, hij wordt gearresteerd. De persoonsbewijzen blijken gestolen van badgasten uit zwembad De Regentes.

-Dit is een gratis lezing. Reserveren van een gratis kaartje is noodzakelijk-

TIP: Je kunt deze gratis lezing combineren met een rondleiding in Theater De Regentes. Om 14:45 en 17:15 uur worden de rondleidingen gegeven. Daarvoor kun je een kaartje kopen. Klik hier voor meer info.

Hoe mooi ze was

Posted by Vyne

Etty Hillesum is wereldberoemd geworden door haar dagboeken die ze bijhield tijdens de Tweede Wereldoorlog. Die dagboeken werden in 1981 uitgegeven onder de naam Het verstoorde leven. Ook nu is haar dagboek actueel en een inspiratiebron voor velen.

Zij maakte de keuze om haat niet met haat te bestrijden, maar met liefde. De vraag is: welke betekenis in het hier en nu heeft datgene waar Etty voor stond?

Dinette Kooiman neemt je mee in het leven van Etty Hillesum, met muziek van Theodorakis muzikaal ensemble onder leiding van Mattie De Ryck.

Pianostemmen

Posted by Danielle van den Berg

Pianostemmen gaat over het verleden van systematische roof van (voornamelijk) Joods bezit tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is een onderbelicht verhaal over een onrecht dat nog steeds voortduurt. Oude vleugels en piano’s vertellen het verhaal hoe Joodse inwoners in diverse Nederlandse steden uit hun huizen werden gehaald en hoe hun huizen vervolgens werden leeggeroofd door schattenjagers als Abraham Puls.

“Uitdagend concept wordt knap uitgevoerd” –  ★★★★​ NRC

“Het idee van regisseur Klemens Patijn van Tg Goed Gezelschap, eindregisseur Ria Marks, schrijver Wessel de Vries en componist Wiebe Gotink is zonder meer briljant: roofkunst is nog steeds actueel maar de verbinding met live uitgevoerde muziek geeft extra tragiek.” – Theaterkrant

De oude pianostemmer Jacobus Kromm leidt een teruggetrokken bestaan. Hij worstelt met zijn geweten over de verzameling piano’s en vleugels die hij in bezit heeft. Ontelbaar veel instrumenten heeft de pianostemmer in de loop van de jaren in bewaring gehad, gekocht, gerestaureerd, verhuurd en doorverkocht. Om de een of andere reden heeft hij van deze piano’s nooit afstand kunnen doen. Over de herkomst zwijgt hij liever.

Als de avond valt, laat Kromm zijn vingers over de toetsen glijden. Steeds vaker duiken er verhalen van vroeger op in zijn verwarde hoofd, steeds vaker hoort hij dissonanten. De pianostemmen keren zich gaandeweg tegen de oude man. Immers: gestolen goed gedijt niet. Ze vertellen als stille getuigen het verhaal over hun rechtmatige eigenaren. Het onzegbare wordt gegoten in een nieuwe compositie voor close-harmony voor meerdere klavieren.

https://www.youtube.com/watch?v=tQmg_dm0ozM

For a look or a touch

Posted by Vyne

For a Look or a Touch (2007) is een opera van Jake Heggie gebaseerd op het waargebeurde verhaal van een homoseksuele Joodse man die tijdens de Holocaust wordt vervolgd vanwege zijn seksuele geaardheid.  

Manfred Lewin, die zijn leven deelt met zijn partner Gad Beck. Als de nazi’s aan macht winnen, worden Manfred en Gad geconfronteerd met de gruwelijke keuzes die ze moeten maken om te overleven.   

For a Look or a Touch verkent thema’s als liefde, opoffering en de impact van vooroordelen en discriminatie. De opera werpt een licht op een minder bekend aspect van de Holocaust, namelijk de vervolging van homoseksuele mensen, en herinnert ons aan de menselijke veerkracht te midden van ondenkbare omstandigheden die momenteel pijnlijk actueel zijn. Het is een ontroerend en belangrijk werk dat de geschiedenis en het lijden van LHBTQIA+-mensen voor, tijdens en na de Holocaust eert en herdenkt.  

Voor aanvang vertonen we de documentaire waar deze opera op gebaseerd is, schuift u aan tafel voor een kleurrijk diner en woont u een gesprek bij over de huidige ontwikkelingen op het gebied van diversiteit en inclusie in de wereld van de klassieke muziek. Kijk hier voor meer informatie

Een deel van dit programma is gratis toegankelijk. 

Het bittere kruid

Posted by Vyne

Met haar autobiografie Het Bittere Kruid heeft Marga Minco (1920-2023) getracht haar familie verder te laten leven. In het boek beschrijft Marga hoe haar familie argeloos een systeem van vernietiging wordt binnengedreven en hoe zijzelf overleeft. Julien Croiset en Maruja Bobo Remijn brengen dit verhaal ten tonele. Afwisselend zijn ze verteller, personage of allebei tegelijk. En af en toe is daar de stem van Marga Minco.

Hoewel Marga gedurende de oorlog zelf een jonge vrouw was in haar twintigers, koos ze ervoor om het boek te schrijven vanuit het perspectief van een jong meisje, een kind. Argeloos, met soms kinderlijke naïviteit, kijkt het meisje naar de gebeurtenissen. Nooit gaat het nadrukkelijk over de verschrikkelijke wandaden van een misdadig systeem. Deze worden hoogstens gesuggereerd. Het is ook niet nodig. De toeschouwer kent de afloop en zal de teksten met de eigen beelden aanvullen.

Op het toneel wordt de wereld van Het Bittere Kruid uitgebeeld zoals de schrijfstijl van Marga Minco: licht van toon, zonder grote emoties. Geen grotesk decor en deftige kostuums, maar juist een intieme en sobere setting. 

Me and Mr. Jansen (in English)

Posted by Danielle van den Berg

Met tolk Nederlandse Gebarentaal

English
It all started when the storyteller stumbled upon a black and white picture of a razzia in 1943. In the image, he recognised his current home in the centre of Amsterdam. An older couple was being pulled out of the building by men in white coats, officers of the SS. What must a storyteller do when faced with such a story? He peels the layers off the past, waking up sleeping ghosts, like the Dutch barber who used to live on the ground floor, Mr. Jansen. Inquiring him about forgotten secrets, distant memories of buried sins.

Me and Mr. Jansen is an engaging solo storytelling show that invites the audience to venture beyond concepts such as “right” and “wrong”. Who plays innocent, and who wears the traitor’s costume? Can we even choose which roles we play or are we nothing but figures trapped in the wheel of history, endlessly repeating our parts?

Nederlands
“Het is een gevoelige zaak om de juiste kapper te vinden. Ik bedoel, iemand die een schaar zo dicht bij je keel houdt, zou iemand moeten zijn die je vertrouwt, nietwaar?”

Een voorstelling over een Nederlandse kapper genaamd Jansen en een Israëlische storyteller die naar de kapper moet.

Bij de voorstelling is een Nederlandse gebarentolk aanwezig.

Na de succesvolle samenwerkingen met Sahand Sahebdivani, betreedt theatermaker en storyteller Raphael Rodan nu in zijn eentje het podium, met een voorstelling die dichter bij hem en zijn geschiedenis staat dan ooit. Een ongemakkelijke voorstelling waarin hij onderzoekt hoe verraad werkt, en waarin zijn Joodse afkomst en alles wat er met zijn familie gebeurde in de Tweede Wereldoorlog centraal staan. Een project dat gaat over de vraag of je aan je eigen geschiedenis kan ontsnappen.

Het verhaal
Raphael liet zich inspireren door een zwart-wit foto die hij toevallig onder ogen kreeg. “Ik herkende de straat: de foto is genomen vanaf de andere kant van de gracht waar ik nu woon. Hij is genomen in 1943. Er lopen kinderen in de rij, soldaten om hen heen. In de hoek, nauwelijks zichtbaar, schoppen enkele jongens gekleed in witte jassen een voordeur in. De voordeur waarachter ik nu leef.” Enkele weken later vond het bejaarde joodse echtpaar dat in het appartement woonde de dood, in concentratiekamp Sobibor. Niet veel later werd het appartement overgedragen aan een ander: de heer Jansen, de kapper van beneden. Als beloning na een stiekeme daad van verraad? Of was meneer Jansen een onschuldig slachtoffer van de situatie? Of werd hij gedwongen om deze keuze te maken om zijn dierbaren te beschermen?

About the artists

Raphael Rodan (1980, Jerusalem, Israel) is an award-winning theatre maker and storyteller. Since he moved to Amsterdam, he had created a few hit storytelling shows like: the winner of Amsterdam fringe 2017 “My Father Held a Gun”, about the nature of war. His work has received international recognition, playing in theatres and festivals all over Europe. Apart from writing and performing, Raphael also teaches storytelling, In 2014, together with Farnoosh Farnia and Sahand Sahebdivani, he created The Mezrab Storytelling School. Since 2018, together with Sahebdivani, he has been working as the Artistic Director of the Amsterdam Storytelling Festival. The vision of the festival is to link the ancient art of storytelling with today’s most current burning questions.

Titus Tiel Groenestege (1959, Angerlo, The Netherlands) Titus’s career as an actor and director stretches over 4 decades. Among the many awards and highlights of his work, one might mention ‘False Waltz’, which he created, together with Ria Marks, a trilogy depicting the life of a couple through the three stages of their life: love, marriage, and old age. This highly acclaimed and successful production was played all over the world and was made into a movie, nominated for an Emmy Award in 2007. Although still active as an actor, Titus Tiel Groenestege has lately been mainly known as a director. Drawing from the diversity of his own acting experiences, his field of work covers theatre, cabaret, slapstick, music theatre, bands, classical orchestras, dance and movement theatre.

Dodenherdenking in Zaal 3

Posted by Danielle van den Berg

Op 22 maart 2023 is het 80 jaar geleden dat de Duitse bezetter in de Reinkenstraat 19, Den Haag, 24 joodse medeburgers arresteerde en wegvoerde naar Sobibor. Geen van hen keerde terug.

Het Nationale Theater gaat dit verdrietige feit herdenken met twee minuten stilte bij het monument in de Reinkenstraat, gevolgd door een herdenkingsprogramma in Zaal 3.

Het programma bestaat uit een aantal gesprekken met onder andere Martin van der Harst, zoon van de huishoudster van Mies Walbeehm, de vrouw die de onderduikers destijds huisvestte.

Rob Verhoeven maakte 7 jaar de talkshow VERHOEVEN DOET BUURTONDERZOEK en in dat kader in 2016 het programma BIJNADERINZICHT, de eerste dodenherdenking in Zaal 3.

Laten we bij het bankje beginnen

Posted by Danielle van den Berg

Jongeren uit Den Haag verdiepten zich onder leiding van theatermakers Iselin van Duuren, Dimphna van Kempen en Leo Sterrenburg in de geschiedenis van Den Haag ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Zij volgen de reis van Ellis en Bernie. Dit onderzoek vormt de basis van de voorstelling “Laten we bij het bankje beginnen.”

Op 4 mei 2022 stapten 7 jongeren in de levens van Ellis en Bernie, twee verliefde jongeren in Den Haag die in de oorlog van elkaar gescheiden werden en elkaar bleven schrijven via dagboeken. Samen volgden de jongeren het pad van Ellis en Bernie door Europa. Van het bankje van de eerste kus naar onderduikadressen in Utrecht en Amsterdam. Naar de uitgestrekte heide en met de trein door Duitsland heen, richting Polen. Het vormt de basis van de Theater Na de Dam productie van Het Nationale Theater; Laten we bij het bankje beginnen. Een muzikale roadtrip over liefde en onmenselijkheid.

Tijdens de veertiende editie van Theater Na de Dam zetten bijna 300 jongeren in 42 projecten door heel Nederland zich in om 4 mei 2023 van betekenis te voorzien. Van Sittard tot Groningen en van Leiden tot Enschede klinken voor even de stemmen van toen in het nu. 

De Laatste Getuigen 2023

Posted by Danielle van den Berg

Op donderdag 4 mei 2023 staat De Laatste Getuigen in het teken van verhalen van Sinti en Roma in Den Haag. Bijna alle Sinti en Roma woonden in de oorlogsjaren in buurt van de Vondelstraat, de Veenkade, de Bilderdijkstraat. Verschillende families voelden zich daar veiliger dan in hun wagens aan de randen van Den Haag.

De verhalen van vervolging en deportatie in Duitsland werden steeds meer gehoord. Uiteindelijk leidde dat tot één grote razzia, die alle Sinti en Roma op hetzelfde tijdstip zou treffen op 16 mei 1944. De Haagse politie voerde deze razzia uit. Op die ochtend werden bijna alle families opgepakt en vanuit Staatsspoor naar Westerbork gebracht.

De vervolging van de Roma en Sinti tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt ook wel ‘De vergeten Holocaust’ genoemd. Na de verhalen van de Joodse gemeenschap vorig jaar, horen we nu de verhalen van Sinti en Roma. Te weinig mensen weten wat er met hen is gebeurd en ze zijn lang niet erkend geweest als oorlogsslachtoffer. Hun verhalen getuigen van kracht en doorzettingsvermogen.

Op donderdag 4 mei vindt het programma De Laatste Getuigen plaats in de Grote Zaal van de Koninklijke Schouwburg. Eerst kijken we samen naar de twee minuten stilte op de Waalsdorper vlakte. Direct daarna begint De Laatste Getuigen.

De Crux

Posted by Danielle van den Berg

Kapitein Raymond Westerling staat bekend als de oorlogsmisdadiger met tienduizenden doden op zijn geweten, gemaakt tijdens de oorlog in voormalig Nederlands-Indië. Anderen, waaronder hijzelf spreken van 500. Waar ligt de waarheid? De Crux opent de Westerling-beerput. Want doofpotten waren er niet alleen in de tijd van de oorlog in de Oost.

De vele gezichten van een oorlogsmisdadiger
Westerling, bijgenaamd de Turk, droeg zelf behoorlijk bij aan zijn eigen mystificatie. In zijn grillige loopbaan speelde hij niet alleen de rol van de wilde wonderboy, maar ook die van de genadeloze militair, de leider van ‘de mannen van de nacht’, die van beul en rechter, de uitvinder van zijn eigen methode, ondernemer in geweld en louche legerdumphandelaar en een James Bond avant la lettre met een license to kill. Hij werd vluchteling zonder land, bedenkelijke boekhandelaar, verraderlijke informant, liefdevolle huisvader, hardnekkige gelijk-hebber, schaamteloze chanteur, kat-op-het-spek-binder, schandaal-operazanger, de eeuwig miskende, de held der veteranen, die stierf als de mythologische verschijning van de Rechtvaardige Vorst. ‘Spijt’ kwam in zijn vocabulaire niet voor.

De Crux gaat over de houding van Nederland ten opzichte van haar voormalige kolonie Indonesië. En over hoe een onrechtmatige oorlog als ‘politionele actie’ de geschiedenisboekjes in kwam. Een fictief interview met Raymond Westerling (Dennis Rudge) door een kritische journaliste (Vera Ketelaars).

De Crux werd in 2021 speciaal gemaakt voor Theater Na de Dam, in samenwerking met het
Nationale Theater. Door de Coronamaatregelen werd De Crux toen als video gestreamd. De avond
bestaat uit een live proloog door Vera Ketelaars, het interview op video, en een nagesprek.

Poeziebar

Posted by Danielle van den Berg

De Poezieboys, dat zijn Jos Nargy en Joep Hendrikx. Samen brengen zij de beste poëzie van dit moment, geïnspireerd op de legendarische avond in 1966 van Simon Vinkenoog in Carré. Iedere Poeziebar nodigen zij verschillende dichters uit, dit keer met als thema de Tweede Wereldoorlog en de herdenking.

I Beg To Differ

Posted by Danielle van den Berg

Herdenken is hapering. Een ritueel om stil te staan bij wat er voorheen is gebeurd. Maar in de keuze om te herdenken zit een politiek verscholen. Eentje die bepaalt welke gebeurtenissen, welk leed, welke heroïek het waard is om bij stil te staan en welke niet.

Is de manier waarop dit ritueel is ingericht nog wel de beste manier om je te verhouden tot gemeenschappelijke geschiedenissen? Is stilstaan bij wat is geweest genoeg om herhaling in de toekomst te voorkomen? En welke schadelijke effecten liggen er verscholen in de keuzes, wat wel en wat niet te herdenken of vieren? Is er in dit ritueel plaats voor het nemen van verantwoordelijkheid voor het verleden?
 
In de aanloop naar onze Nationale Herdenkingsdag, zal het gesprek tijdens I Beg to Differ – Shaping Commemoration gaan over alternatieve, inclusieve manieren van herdenken. Over het verkennen van benaderingen die de houding tot wat herdacht wordt radicaal zou kunnen veranderen.

Vergeten Helden

Posted by Danielle van den Berg

Rudy Jansz, Evy Poetiray, Rachmad Koesoemobroto, Elisabeth Bergen, Leo Lashley, Boy Ecury, Luis Lannoy, Tirso Sprockel… ken jij ze? Waarschijnlijk niet. Niet zoals Hannie Schaft, Erik Hazelhof Roelfzema of Gerrit Jan van der Veen.

Toch zijn dit ook onze verzetshelden. Ze kwamen uit de voormalige Nederlandse koloniën en vochten zij aan zij met Nederlandse verzetsstrijders tegen het Naziregime tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze hielpen joden om onder te duiken, pleegden aanslagen en moesten dat soms met hun leven bekopen. Wat ze niet kregen was erkenning en waardering. Anders dan bij de Nederlandse verzetshelden bleven hun daden onbekend en haalden de geschiedenisboeken niet. In deze prachtige muzikale voorstelling, met een waar sterrenensemble, worden ze alsnog geëerd. Zo maakt Vergeten Helden van deze verzetsstrijders Herinnerde Helden.

Joods in de oorlog en daarna

Posted by Danielle van den Berg

Op 4 mei vertellen acteurs in De Laatste Getuigen de verhalen van de joodse gemeenschap in Den Haag. De Duitse bezetting mondde voor velen uit in vervolging en deportatie. De joodse wijk verdween en werd Chinatown. Na de oorlog probeerde de kleine groep overlevenden zo goed als het ging de draad weer op te pakken. Maar hoe verder te leven met die trauma’s, opgelopen tijdens de Tweede Wereldoorlog? En wat werd van die trauma’s doorgegeven aan de volgende generaties?

Elk jaar vertelt Het Nationale Theater op 4 mei de verhalen uit de oorlog. Na eerdere edities over onder meer de Atlantikwall, het Oranjehotel en kind zijn in de oorlog, kijken we nu naar de verhalen van de joodse gemeenschap. Niet toevalligerwijs in hetzelfde jaar waarin we de Leedvermaak-trilogie spelen.
De deuren van de Koninklijke Schouwburg gaan rond 19:45 open. We kijken dan samen om 20:00 uur naar de twee minuten stilte op de Waalsdorper vlakte. Aansluitend start De laatste getuigen.

De Joodse Raad

Posted by Danielle van den Berg
Lineke Rijxman (mugmetdegoudentand) en jonge acteurs Jurriaan van Seters en Margo Verhoeven vertellen over hoe de ontstellende geschiedenis tot onder hun huid voelbaar werd.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt op initiatief van de Duitsers een Raad opgericht die de Joodse gemeenschap in Nederland moet controleren en besturen, om uiteindelijk alle Joden naar vernietigingskampen te deporteren.

De Raad wordt – onder druk van de Duitsers – een doorgeefluik voor instructies van de Duitse bezetter. David Cohen, al zeer actief binnen de vooroorlogse Joodse gemeenschap, is samen met Abraham Asscher de aangewezen voorzitter van de Raad. Hij plaatst zichzelf daarmee voor een duivels dilemma. De makers willen in deze eerste zoektocht behoedzaam Cohens mogelijke beweegredenen nagaan tijdens zijn verbijsterende werk.

Hoe staan twee jonge mensen tegenover de Joodse Raad? Kunnen zij zich verplaatsen in een situatie waarin ze verstrikt raken in dilemma’s en uitzichtloze keuzes? Want pas onder extreme omstandigheden blijkt hoe ingewikkeld het kan zijn om moreel goede keuzes te maken.

https://www.youtube.com/watch?v=B9lNmNdHGrs

Leedvermaak trilogie

Posted by Danielle van den Berg

In haar beroemde trilogie – Leedvermaak, Rijgdraad, Simon – schetst Judith Herzberg met veel gevoel voor humor een portret van een familie in Amsterdam tussen begin jaren zeventig en de eeuwwisseling. Eric de Vroedt: “De Leedvermaak trilogie gaat over groot en klein menselijk leed, met daaronder steeds de verleiding te zwijgen en weg te kijken.”

Het verhaal
In 1972 trouwt Lea voor de derde keer. Haar kersverse echtgenoot is de succesvolle arts Nico. Haar ouders, Ada en Simon, hebben de oorlog overleefd, maar ze ondervinden er toch nog de gevolgen van. Op het bruiloftsfeest worden de familieverhoudingen steeds ingewikkelder. Ook Lea’s onderduikmoeder, Riet, is aanwezig. Terwijl Ada en Simon zich afwenden van het verleden en stug proberen door te leven, worstelt Lea nog met haar eigen geschiedenis en met die van haar ouders.

Een kwarteeuw volgen we lief en leed van Lea’s familie en haar vrienden. Kinderen worden geboren, ouderen gaan dood. Herinneringen worden opgerakeld en weer diep weggestopt. De jongste generatie biedt hoop en heeft nieuwe energie. Maar toch blijft het trauma van de oorlog nog voelbaar. Als de jongste familieleden oud genoeg zijn, willen ze niets liever dan het verstikkende zwijgen doorbreken.

De Leedvermaak trilogie laat zien hoe onverwerkte trauma’s generaties lang kunnen doorwerken. Judith Herzberg heeft dat meesterlijk en herkenbaar opgeschreven in achteloos lijkende, luchtige en tintelende dialogen.

Voor het eerst in Nederland
Nooit eerder werden de drie stukken in ons land op één avond vertoond. Leedvermaak was een echte theaterhit. Rijgdraad werd geschreven in opdracht van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, ter gelegenheid van vijftig jaar bevrijding. Het derde deel van de trilogie, Simon, beleeft zijn Nederlandse première bij Het Nationale Theater. Regisseur Eric de Vroedt, veertien topacteurs en zes livemusici tekenen voor een fantastische theateravond.

De voorstelling duurt ongeveer 5 uur inclusief 2 pauzes. Je kaartje is inclusief een drankje in de pauzes.

Judith Herzberg
Leedvermaak is onderdeel is van de trilogie Leedvermaak/Rijgdraad/Simon van Judith Herzberg. Het werk van Herzberg werd onder anderen bekroond met de Nederlands-Vlaamse Toneelschrijfprijs en de P.C. Hooftprijs voor poëzie. In 2018 ontving Judith Herzberg voor haar oeuvre de Prijs der Nederlandse Letteren, de meest prestigieuze literaire prijs in het Nederlandse taalgebied.

Leedvermaak trilogie is tot en met 26 mei te zien in Nederland. Tournee.

De Rechtvaardigen

Posted by Vyne

Met De Rechtvaardigen, gebaseerd op het gelijknamige boek van Jan Brokken (1949), brengen we het verhaal van de Nederlandse consul Jan Zwartendijk, die zijn leven op het spel zette voor de vrijheid van anderen. Zwartendijk is redder van duizenden levens, van Pools Joodse mannen, vrouwen en kinderen die naar Litouwen vluchtten en wanhopig een manier zochten om Europa te verlaten. Hij verstrekte visa waarmee Joden, met de Trans-Siberië Express, van Litouwen door de Sovjet-Unie naar Vladivostok, verder naar Japan en door naar Amerika, Shanghai en andere landen reisden en zo werden gered van de Holocaust.

Een indrukwekkend verhaal dat ook zal ingaan op de geredde Leo Adler en zijn vrouw Bella Hamburg die na een zesjarige vlucht New York bereikten, maar heimwee hielden naar hun oorspronkelijke continent en taal.

Middels voordracht van Jan Brokken, ingevlochten in muziek voor koor en saxofoonkwartet, maken we in dit doorgecomponeerde concert mee hoe goede daden van één mens duizenden mensenlevens kunnen redden.

Speelt op 4 mei in de Nieuwe Kerk Den Haag. Daarna nog op verschillende plekken in het land, voor de gehele speellijst zie de website van Cappella Amsterdam.

Oorlog in de Weimarstraat

Posted by Julie

Jongeren uit Den Haag verdiepten zich onder leiding van theatermakers Lotte de Leeuw, Karlijn Hamer, Christy-Ann Karijodirono en Junadry Leocaria in de geschiedenis van Den Haag ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Hun onderzoek vormt de basis voor de theatrale digitale route door de Weimarstraat.

De verhalen uit het verleden komen samen in de straat van 2021. Over hoe de Duitse soldaten tussen de Haagse zwembadgebruikers zwommen, terwijl de houten deurklinken ontvreemd werden om het vuur op te stoken. Over oorlog, die ook in Indië en Polen plaatsvond. Over hoe de oorlog een stempel drukte op de verschillende gemeenschappen in Den Haag en hoe deze samenleefden in de stad.

Hoe werkt het?
Wandel op woensdag 5 mei de digitale route vanuit huis met de interactieve routekaart op www.hnt.nl/DigitaleWandeling. Open de digitale routekaart en klik vervolgens op de verschillende locaties op de route. Zo ontdek je allerlei verhalen die wij hebben gehoord en die wij willen doorvertellen. Dat kan een audiofragment zijn, een videofragment of iemand die iets aan jou vertelt. Start jouw wandeling en ontdek.

Tijdens de twaalfde editie van Theater Na de Dam zetten bijna 400 jongeren in 38 projecten door heel Nederland zich in om, ondanks alles, ook dit jaar 4 mei van betekenis te voorzien. Gebaseerd op digitale gesprekken en briefwisselingen tussen jongeren en ouderen over de oorlog wordt – in veel verschillende vormen – iets waardevols gemaakt en staan we niet alleen stil bij het verleden, maar ook bij de complexe tijd waarin we nu leven.

Männerbund

Posted by Danielle van den Berg
Lars Brinkman en Martijn de Rijk over homoseksualiteit en vrijheid; tijdens de Tweede Wereldoorlog en nu.

“Ontwapenend in zijn eenvoud, ontroerend in zijn historische dimensies (…) Het belang van Brinkmans verhaal is te groot om bij een eenmalige uitvoering te blijven” aldus Theaterkrant in 2019 toen Männerbund in première ging. Gelukkig blijft het niet bij een eenmalige uitvoering en is Lars’ voorstelling ook dit jaar weer te zien in Den Haag, Utrecht en Amsterdam.

Het Homomonument, Amsterdam. Drie roze driehoeken in graniet, gelegen op de Westermarkt, waar elk jaar op 4 mei de vervolging van homoseksuelen overal ter wereld wordt herdacht. Wat weinig mensen weten is dat er tijdens de Tweede Wereldoorlog een grote daling is geweest in de vervolging van homoseksuelen in Nederland. Sterker nog, de homo-scène leek in de bezettingstijd zelfs te floreren.

“Ontwapenend in zijn eenvoud, ontroerend in zijn historische dimensies (…) Het belang van Brinkmans verhaal is te groot om bij een eenmalige uitvoering te blijven”

Theaterkrant

Getriggerd door deze bevindingen probeert acteur en theatermaker Lars Brinkman een nieuw licht te werpen op de geschiedenis die we allemaal denken te kennen. Is slachtofferschap verslavend? Is er een verband tussen homoseksualiteit en fascisme? Wat heeft de hechte mannenband, de aantrekkingskracht van het uniform en de verafgoding van het mannelijke lijf binnen het SS-leger met elkaar te maken?

In Männerbund vraagt Lars, zelf homoseksueel, zich af waarom we ons laten leiden door ongemak en schaamte in gesprekken over zaken die simpelweg niet eenduidig zijn. Hoe kunnen we op zoek gaan naar een eerlijke vorm van emancipatie?

Lars brinkman

Männerbund

Foto: Jorn Heijdenrijk

Männerbund

Foto: Jorn Heijdenrijk

Männerbund

Foto: Jorn Heijdenrijk

Waar we samen over vrijheid spreken

Posted by Julie

Jongeren uit Den Haag verdiepten zich onder leiding van makers Lotte de Leeuw, Ashley Boermans en Junadry Leocaria in de geschiedenis van Den Haag ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Hun onderzoek vormt de basis voor Waar we samen over vrijheid spreken – een tafelkleed editie.

Om 19.00 uur ga je eten

Je legt dit tafelkleed neer en dekt de tafel

Wij willen je vragen om te kijken

Wij willen je vragen om te eten

Wij willen je vragen om te lezen

Over vrijheid

Over oorlog

Over hoe nu verder

Aan tafel!

Volg de route op het kleed en kom terecht in momenten van jong en oud over de oorlog. Zo maken we samen ook van 4 mei 2020 een memorabel verbindingsmoment over verhalen van toen voor nu.

Tijdens de elfde editie van Theater Na de Dam zetten bijna 500 jongeren in 40 projecten door heel Nederland zich in om, ondanks alles, ook dit jaar 4 mei van betekenis te voorzien. Gebaseerd op digitale gesprekken en briefwisselingen tussen jongeren en ouderen over de oorlog wordt – in veel verschillende vormen – iets waardevols gemaakt en staan we niet alleen stil bij het verleden, maar ook bij de complexe tijd waarin we nu leven.

Zie hieronder alle vertellers met het prachtige tafelkleed.

Over waar de boerderijen stonden

Posted by Julie

Jongeren uit Den Haag verdiepten zich onder leiding van professionele  theatermakers in de geschiedenis van Den Haag ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Zij spraken met ouderen over hoe het was jong te zijn in oorlogstijd. Deze gesprekken, vol herinneringen en verhalen, vormen samen met ander bronmateriaal de basis van de voorstelling Over waar de boerderijen stonden.

Over toen er oorlog was.
Toen grasland met koeien, nu gebouwen met portieken.
Toen was Vrederust een boerderij, nu is het een wijk.
Toen was er het Zuiderpark, dat er nu nog steeds is.
Waar een groep Haagse jongeren vertelt over toen in de oorlog en hardop denkt over later.
Deze jongeren spelen een voorstelling over hoe het was, hoe het is, en hoe het kan worden.

Tijdens de tiende editie van Theater Na de Dam spelen gelijktijdig 34 voorstellingen gebaseerd op gesprekken tussen jongeren en ouderen over de oorlog. Van Sittard tot Groningen en van Den Haag tot Arnhem klinken voor even de stemmen van toen in het nu.

Maak je over mij maar geen zorgen

Posted by Vyne

Theater Na de Dam benadert elk jaar theatermakers met de vraag of zij speciaal voor 4 mei een nieuwe voorstelling willen maken die betrekking heeft op de Tweede Wereldoorlog. In dat kader presenteerde Firma MES in 2018 Maak je over mij maar geen zorgen. De voorstelling zal dit jaar hernomen worden in Theater Dakota.

Den Haag, Denneweg, najaar 2014. Bij de verbouwing van restaurant Walter Benedict wordt een koffer met brieven en foto’s gevonden. De brieven zijn geschreven tussen 1938 en 1945 en blijken eigendom van de Joodse Israel Bachrach, die in 1942 vanuit Den Haag naar Zwitserland vluchtte.

Theatergroep Firma MES hoorde over dit verhaal tijdens een etentje en duikt voor Theater na de Dam in de inhoud van de koffer. Wie was deze Israel? Hoe is zijn leven verlopen en wat vertellen zijn brieven ons nu?

Verloren vader | Tom Lanoye

Posted by Danielle van den Berg

In opdracht van Theater Na de Dam schrijft de Belgische schrijver Tom Lanoye een nieuwe toneeltekst die de landelijke stadsgezelschappen op de avond van de Nationale Dodenherdenking op 4 mei tegelijkertijd presenteren. Internationaal Theater Amsterdam, Noord Nederlands Toneel, Het Nationale Theater, Toneelgroep Oostpool, Tryater, Theatergroep Suburbia, Toneelschuur, Het Zuidelijk Toneel en Theater Rotterdam doen mee.

De tekst van Tom Lanoye, getiteld Verloren vader, gaat over een oud-strijder die door zijn voortschrijdende dementie steeds minder zeker wordt van zijn herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Wat is er echt gebeurd, en wat was zijn rol ook weer?

Theater Na de Dam geeft elk jaar een opdracht aan een toneelschrijver voor een nieuwe theatertekst over de Tweede Wereldoorlog. Eerdere schrijvers waren o.a. Rik van den Bos, Rebekka de Wit en, afgelopen editie, Arnon Grunberg.

Tom Lanoye
Tom Lanoye (1958) leeft en werkt in Antwerpen (België) en Kaapstad (Zuid-Afrika). Hij is romancier, dichter, columnist, scenarist en theaterauteur. Hij is een van de meest gelezen en gelauwerde auteurs van ons taalgebied en kind aan huis bij alle grote Europese theaterfestivals. Zijn grote Shakespeare-bewerking uit 1997, Ten oorlog, werd in 2015 door theaterbezoekers, acteurs en regisseurs gekroond tot nummer één van de Nederlandstalige theatercanon.

Toen kwam de haring weer

Posted by Julie

Jongeren uit Den Haag verdiepten zich onder leiding van theatermakers van Het Nationale
Theater in de geschiedenis van hun stad ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Zij spraken
met ouderen over hoe het was jong te zijn in oorlogstijd. Deze gesprekken, vol
herinneringen en verhalen, vormen samen met ander bronmateriaal de basis van de
voorstelling Toen kwam de haring weer.

Het publiek wordt meegenomen in een theatrale route vol animaties, scènes en installaties.
Over de evacuaties in Scheveningen, waar water en land onafscheidelijk met elkaar
verbonden zijn. Over de zee die vijf jaar lang niet bevaren mocht worden en over de haring
die na de bevrijding in gigantische hoeveelheden werd opgevist.

Tijdens de negende editie van Theater Na de Dam spelen gelijktijdig 28
jongerenvoorstellingen. Van Sittard tot Groningen en van Den Haag tot Arnhem klinken voor
even de stemmen van toen in het nu.

Speelt ook op 5 mei om 13:00. Kijk voor meer informatie op de website van Het Nationale Theater.

STILLEVENS VAN VERZET

Posted by Julie

Een theatervoorstelling met jongeren en vluchtelingen over verzet voor iedereen vanaf 10 jaar.

Den Haag kent in de Tweede Wereldoorlog twee dappere verzetsheldinnen. De schilderes Ru Paré en de zangeres Do Versteegh. Zij redden samen van 52 Joodse kinderen het leven door onderduikadressen te regelen, bonkaarten en valse persoonsbewijzen te laten namaken.

Als het nodig is verplaatst Ru Paré de kinderen, die ze voor de veiligheid ‘schilderijen’ noemt, keer op keer. Stil en onopvallend doet zij dat waarvan zij vindt ‘dat het gebeuren moet ‘. Do Versteegh verdient geld voor de onderduikkinderen met illegale huisconcerten.

Wij maken er met de Mix een toneelstuk over. Maar dan stapt Sahar het podium op. Sahar is vluchtelinge en komt uit Iran. Dit verhaal lijkt op dat van mij! zegt ze.

Sahar maakt duidelijk dat er nog steeds, ook hier in Nederland, volwassen mensen zijn en kinderen die moeten onderduiken en valse papieren nodig hebben om te kunnen vluchten en veilig te zijn. Dat die kinderen niet naar school kunnen en steeds weer moeten verhuizen op zoek naar een plek waar ze mogen blijven. Kinderen waarvan de levens stilstaan net als toen.

Wat doe jij zelf als je ziet dat iemand in gevaar is of wordt gepest of buitengesloten?

Kom jij in verzet?

Tegelijkertijd met de speelperiode van ons stuk is er in het Museon een tentoonstelling over Ru Paré en haar verzetswerk te zien. De onderduikkinderen van ´Tante Zus´. Ru Pare, schilderes en verzetsheldin (1896-1972). Leuk en leerzaam om beide te bezoeken!

De Tweede Wereldoorlog eindigt vandaag

Posted by Danielle van den Berg

Op verzoek van Theater Na de Dam schreef Arnon Grunberg een nieuw toneelstuk dat op 4 mei gelijktijdig door alle grote toneelgezelschappen in het hele land wordt gepresenteerd. De Tweede Wereldoorlog eindigt vandaag is een tragikomedie over een holocaust overlevende in het #metoo tijdperk. Over de macht van het slachtoffer, over schuldgevoel en zelfvernietiging, over het verleden als chantagemiddel.

“Herdenken is net als democratie een theatrale aangelegenheid, vandaar dat ik een stuk schrijf voor Theater Na de Dam” – Arnon Grunberg

Het laten schrijven van een nieuwe toneeltekst vormt sinds een paar jaar een vast onderdeel van Theater Na de Dam. Eerdere auteurs waren Rik van den Bos, Judith Herzberg en Rebekka de Wit. Deelnemende gezelschappen zijn Theater Utrecht, Toneelgroep Amsterdam, Toneelgroep Maastricht, Noord Nederlands Toneel, Het Nationale Theater, Toneelgroep Oostpool, Tryater, Theater Rotterdam, Theatergroep Suburbia, Het Zuidelijk Toneel en Toneelschuur Haarlem.

 

Voorbij het strijklicht

Posted by Danielle van den Berg

Op de avond van de Nationale Dodenherdenking op 4 mei zetten theatermakers en artiesten in heel Nederland zich om 21.00 uur in om deze dag van extra betekenis te voorzien. Traditiegetrouw lezen de stadsgezelschappen die avond een nieuwe toneeltekst van een Nederlandse toneelauteur. Dit jaar schrijft Rebekka de Wit in opdracht van Theater Na de Dam Voorbij het strijklicht. 

Rebekka de Wit brengt met haar gelaagde, poëtische tekst een nieuw, zoekend perspectief op herdenken. Hoe kunnen we de doden eren als het er te veel zijn? En welke rol kan de kunst hierbij spelen? Haar tekst wordt gelezen in combinatie met delen uit Het Onderzoek van Peter Weiss, de gedramatiseerde weergave van de Auschwitzprocessen. Dit stuk werd in de jaren ’60 elk jaar op 4 mei in de Stadsschouwburg Amsterdam voorgedragen door de acteurs van het Publiekstheater. Noord Nederlands Toneel, Toneelgroep Amsterdam, Theater Utrecht, Toneelgroep Maastricht, Het Nationale Theater i.s.m. Firma MES, makers verbonden aan Theater Rotterdam waaronder van Wunderbaum, Veenfabriek en Tryater (in het Fries) presenteren de tekst gelijktijdig aan het publiek.