Terug naar Birkenau

Posted by Danielle van den Berg

In het kader van Theater na de Dam maken we met Black Pencil en Omroep Flevoland een muzikaal en theatraal televisieprogramma over (on)vrijheid, geïnspireerd op de indrukwekkende getuigenis Terug naar Birkenau van Ginette Kolinka. Het tv-programma is te zien op Omroep Flevoland na de Nationale Dodenherdenking, om 20.20 uur.

Terug naar Birkenau is een indrukwekkende getuigenis van Ginette Kolinka.

In april 1944 werd Kolinka, toen negentien, samen met haar vader, een jonger broertje en een neefje in Marseille opgepakt en naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd. Als enige zou ze het overleven, door toeval en geluk. Haar onvoorstelbare lijdensweg liep van Birkenau naar Bergen-Belsen en Theresienstadt, dat door de Russen werd bevrijd. Als levend geraamte van 26 kilo moest ze lang aansterken voor ze in Parijs op de markt weer een kraam kon openen.

Na haar pensioen gaf ze haar ervaringen door aan schoolkinderen: ‘De leerlingen houd ik telkens voor: het komt allemaal door haat, pure haat.’ Op 94-jarige leeftijd schreef Kolinka haar getuigenis op in het boek ‘Terug naar Birkenau’ (De Arbeiderspers).Het doel van dit boek is niet om een volledig verslag van Birkenau te geven, maar om ons genoeg te vertellen zodat we nooit zullen vergeten.

De jonge actrices Ezra Koppejan, Rosa Kreulen, Bitha Babazadeh, Yara Brand spelen, vertellen en lezen teksten uit het boek. Ze vertellen het elkaar, spelen het elkaar voor, spreken tegen de camera of praten in zichzelf. Black Pencil musici Jorge Isaac, Esra Pehlivanli, Marko Kassl, Matthijs Koene en Enric Monfort begeleiden het verhaal muzikaal in één vloeiende en onafgebroken camerabeweging, dicht op de huid. In een poging om tot het onvoorstelbare door te dringen.

Black Pencil maakt speciaal voor het programma eigen gecomponeerde muziek en speelt ook werk van de Componist des Vaderlands, Calliope Tsoupaki, Into Space (2022) en muziek van Tolga Zafer, Karadeniz (2007, bewerking door Black Pencil voor dit project), en van Marko Kassl het speciaal voor dit project geschreven Elegy (2024).

Black Pencil
BLACK PENCIL IS EEN ENSEMBLE MET MEER DAN DUIZEND JAAR MUZIEKGESCHIEDENIS ALS SPEELVELD.

De muzikale bezetting van Black Pencil is uniek en de mogelijkheden van een collectie blokfluiten, panfluiten, altviool, accordeon en percussie zijn groot – net als de nieuwsgierigheid en fantasie van de vijf musici.

Suburbia werkte eerder samen met Black Pencil voor Theater na de Dam in 2023 en in 2022 én de muziektheatervoorstellingen Tom op de boerderij (2023) en Lady+Lord MacBeth (2024).

Terug naar Birkenau wordt uitgezonden op Omroep Flevoland na de Nationale Dodenherdenking op 4 mei 2024 om 20:20 uur.

Foto: opnames 2023

Wat is menselijkheid?

Posted by Danielle van den Berg

Op 4 mei om 20:00 uur wordt de Nationale Dodenherdenking gehouden. Live vanaf de Dam maar ook lokaal in het hele land, waaronder Leeuwarden. Na de herdenking, om 21:00 uur, doen we in coproductie met Tryater mee aan Theater na de Dam en stellen we de vraag: wat is menselijkheid? De toegang is gratis.

Jaarlijks spelen zo gelijktijdig meer dan 130 voorstellingen die elk op hun manier betrekking hebben op WOII. Ook De Harmonie is onderdeel van Theater na de Dam. Om 21:00 uur zie je bij ons Wat is menselijkheid? Een voorstelling in coproductie met Tryater. En geïnspireerd op het boek ‘Is dit een mens’, van de Italiaanse schrijver Primo Levi die concentratiekamp Auschwitz overleefde. De voorstelling brengt Syrische vluchtelingen, het Nieuw Amsterdams Klarinet Kwartet, Marjolein Ley en Fabian Janssen samen.

Wat leren we uit dit pijnlijke verleden, wat nemen we mee naar het heden en hoe vormen we onze perspectieven voor de toekomst. ‘Wie doodt, is een mens, wie onrecht doet of lijdt, is een mens; geen mens is hij die elk gevoel van grenzen verloren heeft en zijn bed deelt met een lijk.”

Deze zinnen komen uit Is Dit Een Mens van schrijver, chemicus en holocaust-overlevende Primo Levi. In deze getuigenis van Auschwitz, in feite zijn gebundelde pogingen om zijn trauma te bezweren, komt hij met vele vragen en voorbeelden ten aanzien van wat dat nu eigenlijk inhoudt, ‘menselijkheid’.

Aan de hand van aantal voorbeelden uit zijn boek en versterkt door klarinet muziek in uitvoering van Nieuw Amsterdams Klarinet Kwartet, bevragen in acteurs Marjolein Ley en Fabian Janssen samen met uit Syrië gevluchte jongeren hoe wij anno 2024 willen herdenken. Deze theatrale herdenking wordt geregisseerd door Ira Judkovskaja.

In haar schoenen

Posted by Vyne

Wandel door de straten van de stad Amersfoort en duik in het verborgen familieverhaal van oma Sonja.

Als theatermaakster Judith Kruithof gedurende haar pubertijd ontdekt dat ze Joods is, begint de zoektocht naar haar familiegeschiedenis en ontdekt ze waarom deze na al die jaren verborgen is gebleven.

In deze locatie voorstelling door de stad wandelen we mee met haar oma Sonja Menko en leren we begrijpen voor welke keuzes zij in de oorlog stond. Na het vinden van het huis waar haar grootmoeder in de oorlog woonde, blijkt hun familieverhaal ook buiten de muren van het huis z’n sporen te hebben nagelaten. Tijdens de zoektocht geven het huis en haar omgeving mondjesmaat geheimen bloot. Van het bruisende Joodse leven voor de oorlog tot zwarte herinneringen die verscholen zitten in de stenen van de stad en het trauma en het doorwerken ervan door de generaties heen.

Het betreden van het huis was het startschot van een langdurig onderzoek over een verborgen familieverleden, en de roof van Joods vastgoed van Joodse inwoners van Amersfoort. Daarnaast deed Judith nog een ontdekking. De koper van de verlaten huizen was een NSB-theatermaker.

Hoe vond oma Sonja de kracht om na de oorlog door te gaan, ondanks het verlies van haar man, ouders, broers en zusje? In ieder geval door nooit meer een stap te zetten op de plek waar haar herinneringen huisden. Terwijl Judith de weg langs de huizen en door de straten naar de synagoge bewandelt, ontdekt ze dat er plekken waren die ze nooit eerder had gezien. Verborgen plekken en verborgen verhalen en zo ontvouwt het verhaal zich verder in het theater van de Lieve Vrouw. Met deze geschiedenis stapt ze uiteindelijk in de voorstelling die twee families met elkaar verbindt.

Over Leven

Posted by Rinke Brans

Jongeren van theaterschool Theatermijn uit Zaandam verdiepten zich onder leiding van theatermaker Imme Scheffer in de geschiedenis van Zaandam ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Zij spraken met Mieke & Mijntje over hoe het was jong te zijn in oorlogstijd. Mieke, net na de oorlog geboren en Mijntje net er in. Twee verschillende belevingen van de oorlog. Hoe komt dat overeen en vooral ook de vraag: hoe verschilt het? De gesprekken, vol herinneringen en verhalen, vormen samen met ander bronmateriaal de basis van de voorstelling.

Theater Na de Dam JONG
Tijdens de vijftiende editie van Theater Na de Dam zetten bijna 400 jongeren in 46 projecten door heel Nederland zich in om de herdenking op 4 mei van extra betekenis te voorzien. Onder begeleiding van een professionele theatermaker gaan de jongeren in gesprek met (familieleden van) ooggetuigen, over hun herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Deze gesprekken, samen met andere bronmaterialen over de Tweede Wereldoorlog, vormen de basis van de jongerenvoorstellingen.

De zilveren beker

Posted by Vyne

“Een verhaal moet een naam hebben. Mijn verhaal gaat over een zilveren beker. Zo’n verhaal komt vaak voor in een sprookje. Sprookjes zijn verhalen die helemaal verzonnen zijn. Maar de beker in mijn verhaal is een echte beker.“

Wim Frankenberg

1942:
Een 11-jarig Joods jongetje duikt onder. Hij moet alles achterlaten, ook de zilveren beker die hij na zijn geboorte van zijn Duitse grootvader kreeg om hem te beschermen.

2009:
Een grootvader die weet dat hij niet lang meer te leven heeft, maakt een boekje voor zijn 2-jarige kleindochter met het verhaal van de zilveren beker: om haar te vertellen over de oorlog, de onderduik, de engelen die hem hebben gered, en hoe de beker bij hem terug is gekomen. Maar vooral: om haar te vertellen hoeveel hij van haar houdt.

De lege plek op de klassenfoto

Posted by Rinke Brans

In Drachten zijn ouderen uit Smallingerland in gesprek gegaan met de jonge generatie en vertelden zij over hun herinneringen uit de Tweede Wereldoorlog. Deze gesprekken, vol kleine en grote verhalen, verdrietig of grappig, vormen de basis van de voorstelling van theatermaker Angela van Arendonk: De lege plek op de klassenfoto.

De klassenfoto. Op het eerste gezicht een onschuldige foto. Maar wat gebeurt er als je inzoomt en het individu los komt te staan van de groep? Met de jongeren en ouderen gaan we aan de hand van hun klassenfoto het gesprek aan. De verhalen uit de oorlog spiegelen we aan de verhalen van nu. Zo kan ineens een verhaal van jaren geleden heel dichtbij komen.

Theater Na de Dam JONG
Tijdens de vijftiende editie van Theater Na de Dam zetten bijna 400 jongeren in 46 projecten door heel Nederland zich in om de herdenking op 4 mei van extra betekenis te voorzien. Onder begeleiding van een professionele theatermaker gaan de jongeren in gesprek met (familieleden van) ooggetuigen, over hun herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Deze gesprekken, samen met andere bronmaterialen over de Tweede Wereldoorlog, vormen de basis van de jongerenvoorstellingen.

Verbloemd

Posted by Rinke Brans

Zie jij de wereld hetzelfde als ik? Ben ik de persoon die ik denk dat ik ben? In een wereld waar alles twee gezichten lijkt te hebben, laten de spelers van Theater LeBelle zien hoe fragiel de grens is tussen spel en realiteit. Tijdens deze voorstelling staan blijdschap en angst heel dichtbij elkaar. Met de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog in ons achterhoofd, laten de spelers zien dat niet alles is zoals het lijkt. 

Theater LeBelle is een theaterwerkplaats voor mensen met een verstandelijk beperking. De groep spelers werkt in Amsterdam onder leiding van Ot Kleiterp en Noa Tielens. 

De voorstelling op 4 mei begint om 20:00u met 2 minuten stilte.

Theater Na de Dam JONG
Tijdens de vijftiende editie van Theater Na de Dam zetten bijna 400 jongeren in 46 projecten door heel Nederland zich in om de herdenking op 4 mei van extra betekenis te voorzien. Onder begeleiding van een professionele theatermaker gaan de jongeren in gesprek met (familieleden van) ooggetuigen, over hun herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Deze gesprekken, samen met andere bronmaterialen over de Tweede Wereldoorlog, vormen de basis van de jongerenvoorstellingen.

Laten we bij het bankje verdergaan

Posted by Rinke Brans

Alles begint bij woorden.
Wat voor woorden geef je anno nu aan herdenken?
Hoe ziet de toekomst van herdenken eruit?

Eet mee, kijk naar de documentaire Lieve Bernie, Lieve Ellis en ga het gesprek aan over toen, vandaag en morgen. Laten we bij het bankje verdergaan is een avond voor iedereen tussen de 15 en 23 jaar oud in Theater aan het Spui, Den Haag.

In 2023 maakte Het Nationale Theater i.h.k.v. Theater na de Dam met zeven jonge spelers de voorstelling Laten we bij het bankje beginnen. Een voorstelling over het leven van Ellis Cohen Paraira en Barend Spier, twee verliefde Joodse jongeren die elkaar na de oorlog op het bankje in het Belgische Park zouden terugzien.
Van het maakproces van de voorstelling van precies een jaar, maakte documentairemaker Isaura Sanwirjatmo de documentaire Lieve Bernie, Lieve Ellis. Hierin reizen de zeven spelers de liefdesgeschiedenis achterna en bevragen ze de thema’s uit de Tweede Wereldoorlog. Het werd een verhaal over jong en verliefd zijn, vanuit het perspectief van de joodse Ellis en Bernie en over het leven van de spelers zelf.

Op bankjes in Theater aan het Spui ontmoeten de spelers elkaar weer op 4 mei. Ben jij erbij? We herdenken, staan samen met jou stil bij verschillende manieren van doorvertellen en stellen vragen over de wereld waarin we nu leven. Hoe verhouden we ons tot de geschiedenis en het nu?

Theater Na de Dam JONG
Tijdens de vijftiende editie van Theater Na de Dam zetten bijna 400 jongeren in 46 projecten door heel Nederland zich in om de herdenking op 4 mei van extra betekenis te voorzien. Onder begeleiding van een professionele theatermaker gaan de jongeren in gesprek met (familieleden van) ooggetuigen, over hun herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Deze gesprekken, samen met andere bronmaterialen over de Tweede Wereldoorlog, vormen de basis van de jongerenvoorstellingen.

Ondergedoken verhalen

Posted by Rinke Brans

Jongeren van Jeugdtheaterschool Utrecht ontwikkelden een aantal monologen en dialogen, gebaseerd op hun eigen verbinding met 4 en 5 mei maar ook op verhalen uit de omgeving. Hun korte voorstellingen over oorlog, hoop, bezetting en vrijheid vind je door het hele gebouw. Op deze manier keren de ondergedoken verhalen terug in de Utrechtse Schouwburg.

Theater Na de Dam JONG
Tijdens de vijftiende editie van Theater Na de Dam zetten bijna 400 jongeren in 46 projecten door heel Nederland zich in om de herdenking op 4 mei van extra betekenis te voorzien. Onder begeleiding van een professionele theatermaker gaan de jongeren in gesprek met (familieleden van) ooggetuigen, over hun herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Deze gesprekken, samen met andere bronmaterialen over de Tweede Wereldoorlog, vormen de basis van de jongerenvoorstellingen.

Struikelingen

Posted by Rinke Brans

Struikelingen is een theatrale audiotour die je meeneemt langs de verhalen verbonden aan de Struikelsteentjes, de stille getuigen van het verleden. Deze ervaring begint bij Het Herdenkingsplein in Maastricht en voert je door een deel van de stad, waarbij je een aangegeven route volgt. Langs de route kom je verschillende Struikelsteentjes tegen, die ons herinneren aan de inwoners van Maastricht die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gedeporteerd en vermoord door de Nazi’s.

Via je koptelefoon hoor je jongeren die niet alleen de verhalen en herinneringen vertellen die verbonden zijn aan de Struikelsteentjes, maar ook hun eigen perspectief hierop delen. Tijdens de wandeling onthullen zich ook beelden, waardoor er een visueel en auditief beeld ontstaat rondom deze stille getuigen.

Op de avond van de Nationale Dodenherdenking op 4 mei wordt de route gezamenlijk gelopen, met de mogelijkheid om na afloop samen na te praten. Na de herdenking blijft de route beschikbaar, zodat je deze op eigen tempo kunt afleggen, alleen of in goed gezelschap.

Over Stichting De Struikelsteentjes
Gedurende de Tweede Wereldoorlog zijn meer dan 400 inwoners uit Maastricht gedeporteerd en vermoord door de Nazi’s. Met een struikelsteentje geplaatst in het trottoir voor het huis vanwaaruit iemand gedeporteerd is, wordt een blijvende herinnering gecreëerd voor deze Maastrichtse slachtoffers. Naast Joden, Sinti en Roma zijn dit ook politieke tegenstanders (verzetsstrijders) van het naziregime.

Theater Na de Dam JONG
Tijdens de vijftiende editie van Theater Na de Dam zetten bijna 400 jongeren in 46 projecten door heel Nederland zich in om de herdenking op 4 mei van extra betekenis te voorzien. Onder begeleiding van een professionele theatermaker gaan de jongeren in gesprek met (familieleden van) ooggetuigen, over hun herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Deze gesprekken, samen met andere bronmaterialen over de Tweede Wereldoorlog, vormen de basis van de jongerenvoorstellingen.

GHARIB

Posted by Vyne

Terwijl we in onze jeugd vooral bezig waren met andere oorlogen, zoals die in Irak en Afghanistan, voelden wij weinig verbinding met de Tweede Wereldoorlog. Waar klasgenoten verhalen meekregen van hun grootouders, moesten wij het doen met wat we op school onderwezen kregen. Het leek vooral een Europese oorlog te zijn waarbij de rest van de wereld ontbrak in dit narratief.

Nu we zelf kinderen hebben vinden wij het belangrijk om ons meer te verbinden met het land waar we wonen en de geschiedenis die daarbij hoort. Dit heeft ons geleid naar het Frans Militair Ereveld in het Zeeuwse Kapelle, Marokkaanse krijgsgevangenen in Zeeland én Franse koloniale strijdkrachten. Wat deden deze Marokkanen in Nederland? Waarom streden zij onder koloniaal gezag voor de vrijheid van Europa? En waarom hebben hier nooit iets over geleerd op school?

Op 5 mei is de voorstelling onderdeel van het Bevrijdingsfestival.

Reserveren kan door een mail te sturen.

Door de ogen van mijn moeder

Posted by Vyne

Door de ogen van mijn moeder gaat over de oorlogsherinneringen van de moeder van Helma: “In 1940 was mijn moeder 5 jaar. Ze is niet Joods, ze komt uit een gewoon gezin, haar ouders zaten niet in het verzet of bij de NSB, ze hadden geen onderduikers, haar huis is niet gebombardeerd, ze heeft geen honger gehad. Toch heeft ze veel meegemaakt. Een paar jaar geleden werd duidelijk wat de impact was van de bezettingstijd op haar generatie. Veel groter dan men altijd dacht. De onuitgesproken bezorgdheid en angst van de volwassenen vormde deze kleuters tot de ‘stille generatie’. Niet opvallen was het devies. En: Duitsers zijn de vijand. Mijn ouders kochten nooit een Duitse auto en gingen nooit naar Duitsland op vakantie.”

BESTOND

Posted by Vyne

Het is 1940 en Nederland is bezet door de Nazi’s. Op de Zeedijk in Amsterdam staat een kleine kroeg met een krachtige bazin achter de bar. Haar naam: Bet van Beeren. Openlijk lesbisch, met een grote bek en een nóg groter hart. In haar café, Café ‘t Mandje, komen ook in de oorlog de meest uiteenlopende mensen. Homoseksuelen en lesbiennes, maar ook zwarte handelaren, verzetslieden, pooiers, hoeren, Joden, verraders, de Wehrmacht en nog veel meer.

BESTOND is een danstheater-voorstelling over het bestaan van homoseksuele mannen en lesbische vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wie waren zij eigenlijk? Hoe was het om tijdens de bezetting homoseksueel of lesbisch te zijn? Waarom lag de focus van de homovervolging eigenlijk vooral op mannen? En hoe kan het dat Café ‘t Mandje de hele oorlog open kon blijven?

De voorstelling BESTOND duikt de geschiedenis in en geeft in Café ‘t Mandje, samen met Queers van nu, antwoord op deze vragen.

Op een dag

Posted by Vyne

Wat als op een dag het licht verdwijnt.
Wat als we opeens leven in duisternis.
Wat doet dat met de mens?
Accepteren we het donker?
Komen we in opstand?
Gaan we op zoek naar het licht?
Geven we de moed op?
Blijven we hopen?

Op een dag is een vertelling over donker en licht. Over dreiging, wanhoop en chaos. Maar bovenal een verhaal over hoop.

De Ballade van Mauthausen

Posted by Vyne

Niki Jacobs zingt al meer dan twintig jaar in het Jiddisch en is wereldwijd bekend als een van de beste vertolkers van het Europese Jiddische lied. In dit hartverwarmende theaterconcert staan de beroemde Mauthausen ballades van componist Mikis Theodorakis centraal.

Geïnspireerd door haar eigen Joodse roots werkt zij steevast vanuit de wens om het Jiddisch dat vroeger in onze straten te horen was, weer te laten klinken in de Nederlandse theaters en natuurlijk vér daarbuiten. Samen met haar briljante ensemble slaat zij met dit concert een brug tussen het Europa van toen en de muziek van nu.

Excellente muziek
In dit fenomenale theaterconcert komt alles samen, vanaf de eerste tot en met de laatste noot word je als luisteraar meegenomen naar een parallel universum waarin de enorme verscheidenheid aan emoties je optilt, laat vliegen en weer laat landen.

Reacties op De Ballade van Mauthausen

‘Vanaf de eerste minuut werd ik geraakt door de haarscherpe arrangementen, de loepzuivere stem van Niki Jacobs en de ontroerende thematiek van deze voorstelling. Met natte ogen verliet ik de zaal.’ –

Cabaretière Brigitte Kaandorp

‘De Ballade van Mauthausen is een intens, zeer uitgebalanceerd muziektheaterprogramma van extreem hoog niveau.’

Theaterkrant

De Blues van Kattenburg

Posted by Vyne

Een theatervertelling met muziek er om heen. Dick Kattenburg (1919-1944) is de hoofdpersoon, daarnaast zijn leraar Leo Smit (1900-1943).

Dick Kattenburg wordt geboren in Amsterdam. Hij neemt compositieles bij Leo Smit.
Dan breekt de oorlog uit.

Het is januari 1940. Dick Kattenburg – net 21 jaar oud, veelbelovend violist en aanstormend componist – maakt zich zorgen. Achter de piano kan hij zijn gevoel uiten. Dick speelt een blues. Er is verdriet, maar ook levenslust.

Vele Nederlands Joodse componisten overleefden de oorlog niet. Hun muziek verdween na de oorlog uit beeld. Het Leo Smit Ensemble o.l.v. Eleonore Pameijer, oprichter en artistiek leider van de Leo Smit Stichting, laat deze muziek weer klinken.

Het proces

Posted by Vyne

Cuijk volgt het voorbeeld van andere gemeenten die ook langer dan twee minuten willen stilstaan bij de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog en de jaren van vrijheid daarna. Drijvende kracht achter deze productie is een groep betrokken Cuijkenaren, van harte ondersteund door Schouwburg Cuijk.

De inhoud van de voorstelling wordt later bekendgemaakt.

De foto’s tonen beelden van Theater na de Dam Cuijk in 2023

Proud to be Roma – Ethnic coming out

Posted by Vyne

De avond zal de voorstelling Proud to be Roma – Ethnic Coming Out van Yacka collective – jonge Europese Roma en Sinti artiesten onder leiding van activiste, theatermaker en danseres Ivana Nikolić te zien zijn bij ZID Theater. De groep makers zetten zich doelbewust in om een positieve stem te geven aan jonge makers met een Roma- en Sinti-achtergrond, en te staan voor positieve representatie van Roma en Sinti kunst en cultuur. De voorstelling neemt je mee in de ervaringen van Ivana’s grootmoeder die een bekende verzetsstrijder was in voormalig Joegoslavië, met aangrijpende verhalen over discriminatie en uitsluiting, doordrenkt met herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog, vermengd met schitterende dans en muziek.

Proud to be Roma roept een kritische vraag op: Waarom wordt er systematisch zo weinig aandacht besteed aan het leed van Roma en Sinti tijdens de Tweede Wereldoorlog in de meeste Europese landen? Waarom wordt hun geschiedenis niet belicht?

Meet the artist en nagesprek
Na de voorstelling is er een Meet the Artist en een nagesprek, waarbij de makers inzichten delen over hun creatieve proces en persoonlijke verhalen. In dit geval vertellen de makers over hun werk en hun motivatie om de positie van Roma en Sinti in Europa bespreekbaar te maken. Ook wordt uitgebreid ingegaan op de positie van Roma en Sinti tijdens de Tweede Wereldoorlog, de heersende zwijgcultuur onder Romani en Sinti, en is er ruimte om met de makers in gesprek te gaan.

Zwijgen tegen de pijn

Posted by Vyne

Miente Viersen (Garnwerd) vertelt in de ‘eenakter’ Zwijgen tegen de pijn het verhaal van zijn gelijknamige opa.

Miente Viersen werd in 1910 geboren in het Groningse Lutjegast. Begin van de oorlog was hij gemobiliseerd nabij Wassenaar, waar hij deelnam aan de gevechten met de Duitse luchtlandingstroepen.

Aansluitend keert hij terug naar Groningen, waar hij als zelfstandig expediteur werkt. De oorlogsjaren verlopen relatief rustig, tot hij in het najaar van 1944 min of meer bij een ‘verdwaalde’ wapendropping betrokken raakt. Het één leidt uiteindelijk tot het ander. 20 oktober wordt Viersen samen met enkele anderen opgepakt. Na een kort verblijf in het Scholtenshuis in de stad Groningen wordt Viersen in de nacht van 27 oktober samen met een aantal mannen in de auto gezet, op transport naar kamp Westerbork. Samen met zes andere mannen wordt Miente Viersen op 28 oktober aldaar gefusilleerd.

Nabestaanden bleven lang in onzekerheid over de afloop van hun familieleden. Na de oorlog werd lang gezwegen over de verhalen, tegen de pijn.

Aan de hand van beelden en enkele muziekfragmenten vertelt kleinzoon Miente Viersen het verhaal van zijn opa.

4 mei – Oorlog gedenken toen en nu

Posted by Vyne

Ook dit jaar biedt Vertelpodium Het Lopende Vuur weer ruimte voor een indrukwekkende herdenkingsbijeenkomst. Zaterdagavond 4 mei, na de gezamenlijke stilte van 20.00 uur vertellen verhalenvertellers Pauline Seebregts en Mia Verbeelen verhalen van kinderen uit verschillende landen. Verhalen van Sydra, Adama, Ilaf, Masha, Pavlov. Allemaal hebben ze zo hun eigen ervaringen met wat oorlog en onvrijheid met je doet.

Pauline en Mia hebben de laatste jaren kennis gemaakt met gezinnen, jongeren, kinderen die gevlucht zijn uit verschillende landen.
Uit deze gesprekken hebben zij een voorstelling en twee films -storydocu’s- gemaakt. Op 4 mei vertellen ze enkele van deze (vlucht)verhalen, aangevuld met verhalen waarin een zoektocht naar geluk of waarheid ondernomen wordt.
Want zijn we niet allemaal op zoek naar een gelukkig en veilig bestaan?

De verhalen van Mia en Pauline maken de zinloosheid van oorlog duidelijk. In de oorlogen die er geweest zijn en de oorlogen van nu zijn enkel verliezers. Door te herdenken, er bij stil te staan, groeit de bewustwording.

Beide vertellers hebben hun sporen ruimschoots verdiend in de vertellerswereld. Het belooft een mooie avond te worden met bijzondere verhalen.

We beginnen om 20.00 uur. Wij verzoeken iedereen vriendelijk op tijd binnen te zijn, wij zijn om 20.00 uur twee minuten stil. De deur blijft dan even gesloten.

Reserveren is wenselijk, de avonden worden druk bezocht. Dit kan door een mail te sturen.

Barak

Posted by Vyne

Barak is een muzikale vertelling van en door de schrijvers Marga Kool en Jan Veenstra en de klezmerband Klets, waarin een barak centraal staat. Deze barak is afkomstig van voormalig Kamp Linde (nabij Zuidwolde), dat in ’40 -’45 eerst Jodenwerkkamp was en daarna opvangkamp voor oorlog-evacués. De barak heeft enige jaren geleden als herdenkingsplek een plaats gekregen bij museumboerderij De Wemme in Zuidwolde. De voorstelling vindt plaats in de barak.

In de voorstelling staan de beide vroegere functies van de barak centraal. In verhalen, liederen en gedichten wordt het lot van een jonge Joodse man – op 3 oktober 1942 vanuit Kamp Linde afgevoerd naar Westerbork – verweven met dat van een Rotterdams meisje – dakloos door de bombardementen – dat aan het eind van de oorlog naar Kamp Linde in Drenthe wordt gestuurd.

Voor vragen, stuur een mail naar de Theaterschuur Linde.

Noem geen namen

Posted by Vyne

Recentelijk won het boek de Jonge Beckman prijs voor beste historische jeugdboek, en nu is dit bijzondere verhaal vertaald naar een muziektheatervoorstelling voor, en voor een groot deel dóór, jongeren. 

Het boek vertelt het verhaal van de crèche van de Hollandse Schouwburg tijdens de Tweede Wereldoorlog, waar onder leiding van Walter Süskind en Henriette Pimentel zo’n 600 kinderen zijn behoed voor deportatie. Ze werden gered met behulp van een aantal jonge kinderverzorgsters uit de crèche en twee verzetsgroepen bestaande uit studenten. Waar in veel films en verhalen het vooral over de volwassen verzetsmensen gaat, focust dit boek zich op de jonge, onbekende helden die met eindeloze moed en gevaar voor eigen leven kinderen redden. De karakters zijn gebaseerd zijn op mensen die echt hebben bestaan. Ze tonen ons dat hoe jong je ook bent, je tot uitzonderlijke dingen in staat bent als je dat wilt. En dat het verzet niet alleen uit stoere mannen bestond, maar zeker ook uit ongelofelijk dappere, jonge vrouwen.

Een grote cast van bijna tachtig man van zes tot zeventig jaar oud zal dit verhaal op het toneel gaan vertolken op indrukwekkende en muzikale wijze. 

De voorstelling roept op om mens te blijven en elkaar als mens te laten zien, juist in onmenselijke tijden. Om warmte te blijven geven, waar dat het hardst nodig is.

De Stimpel fan de Oarloch

Posted by Vyne

It is 1943. It postkantoar fan Simon de Ruyter en syn frou is noch altyd yn bedriuw. Njonken it transport fan leafdesbrieven, pakketten, en oar guod, fasilitearret posterij ‘de Ruyter’ ek de distribúsjebonnen foar de stêd.
Mar, de tiden binne dreech en it ferset wurdt hieltyd mear nedich. Om oer betrouwen noch te swijen..
In fotoboek bringt jierren letter in soad werinnerings werom fan in tiid dy’t graach fergetten wurdt.
En dêrmei komt der ek in part fan de skiednis bleat. En dy skiednis.
Blykt in ferburgen ferhaal te kinnen.

Vertaald naar het Nederlands:

Het is 1943. Het postkantoor van Simon de Ruyter en zijn vrouw is nog altijd in bedrijf. Naast het transport van liefdesbrieven, pakketten en ander postgoed, faciliteert postkantoor ‘de Ruyter’ ook de distributiebonnen voor de stad. Maar, de tijden zijn zwaar en het verzet wordt met de dag meer nodig. Om over het vertrouwen nog te zwijgen.
Een fotoalbum brengt jaren later veel herinneringen terug uit een tijd die graag wordt vergeten. En met dat fotoalbum komt er ook een deel van de geschiedenis omhoog. En die geschiedenis..
Blijkt een verborgen verhaal te kennen.

Wat blijft is de muziek…

Posted by Vyne

Werken van onder anderen Menachem Asscher, Ludwig van Beethoven, Johann Sebastian Bach, Leo Smit en Kate Moore.

In juli 1942 kreeg de 22-jarige Menachem Asscher een oproep voor een werkkamp in Duitsland. Hij ging vol goede moed, eerst naar Westerbork en drie dagen later naar Auschwitz, waar hij vrijwel direct na aankomst werd vergast. Daar zou het verhaal zoals voor velen kunnen eindigen. Maar Menachem, zoon van schrijfster Clara Asscher Pinkhof en opperrabijn van Groningen Abraham Asscher, was een begenadigd pianist en een jonge componist. Hij studeerde aan het Conservatorium van Amsterdam en dankzij zijn moeder kon een groot deel van zijn muziek gered worden. Deze werken bleven jaren bij de leden van de familie die de oorlog overleefden onder het stof liggen. Tot Lilian Kars, die samen met haar echtgenoot Paul Janssen werkt aan een boek over Menachems oom Sallie Pinkhof en diens familie, met dank aan het speurwerk van de overgebleven familieleden in Israël de muziek boven water kreeg.

Nu klinkt deze muziek voor het eerst in het openbaar, gespeeld door de Israëlische pianist Imri Talgam. Lilian Kars vertelt aan de hand van fragmenten uit onder andere de autobiografie Danseres zonder benen van Clara Asscher-Pinkhof over het leven en de ontwikkeling van Menachem terwijl het verhaal en de muziek verder reliëf krijgen door werken van Beethoven, Bach en Menachems tijdgenoot Leo Smit. In combinatie met foto’s van Menachem en zijn familie brengt het de verschrikkingen van een oorlog op enerverende wijze in kaart en maakt het en passant duidelijk hoezeer er een schat aan culturele rijkdom en ontwikkeling bruut is afgesneden. Een concert vol invoelbaar drama, meeslepende muziek en uiteindelijk vooral ook hoop.

Moederhart

Posted by Vyne

“Betty, wij gaan onderduiken!”

De alles bepalende zin die haar moeder sprak vlak na haar tiende verjaardag.

Een Joods meisje dat dankzij de levenslessen van haar ouders en het behoud van haar kinderlijkheid de Tweede Wereldoorlog overleefd heeft. Een verhaal waarin kwetsbaarheid, moed en geluk schuil gaan.

Want hoe kun je nog kind zijn als er keuzes voor jou gemaakt worden? Wanneer andere mensen beslissen over jouw veiligheid en je overdag zo stil moet zijn dat het lijkt alsof je niet bestaat… Welke elementen zorgen ervoor dat je een oorlog kunt overleven?

Twee generaties later vertellen wij in deze autobiografische theatervoorstelling met gedramatiseerde elementen van vertellend- beeldend- en bewegingstheater dat verhaal.

Toch kennen dromen ook gevoel voor tijd

Posted by Rinke Brans

Toch kennen dromen ook gevoel voor tijd is een tweetalige selectie uit de sonnetten die Albrecht Haushofer tijdens de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog schreef in de gevangenis in de Berlijnse wijk Moabit. Met deze als Moabiter Sonette beroemd geworden gedichtencyclus legt Haushofer verantwoording af over zijn morele worsteling als diplomaat gedurende de jaren van het Derde Rijk en beschouwt hij het verval van de Duitse cultuurnatie. Ze vormen het geestelijke testament van een belezen kosmopoliet, wiens wereld is teruggebracht tot een bestaan waarin de dagelijkse en
nachtelijke geallieerde bombardementen het apocalyptische slot van de oorlog inluidden. Een wereld die uiteindelijk gereduceerd wordt tot een Gestapo-gevangeniscel waar verre dromen en dierbare herinneringen het moeten opnemen tegen het rammelen van ketens, het zoemen van een mug of de zwijgende confrontaties met de jonge Oost-Europese boeren die als cipiers dienstdoen.

Maarten Asscher vertaalde deze gedichten voor een nieuwe bloemlezing van Uitgeverij HetMoet. Het Feest der Poëzie presenteert deze bundel met voordracht, bijpassende muziek en een rondleiding door de locatie: Nes 116, nu het huis van sociëteit TenClub, waar in de oorlog Joodse onderduikers redding vonden.

Voorstellingskaart is inclusief plechtigheid op groot scherm en rondleiding door het pand indien gewenst.

Stilte of storm

Posted by Vyne

In Stilte of storm worden Europese steden en levens geschetst acht decennia na de Tweede Wereldoorlog. Verhalen met een erfenis uit de oorlog afgewisseld met hedendaagse dilemma’s.

“Zo zullen we zitten tot de een de ander vraagt of zij nog koffie wil. De stilte doorbreken door alledaagse dingen te doen. Alledaagse dingen doen om te vergeten.”

Maj schetst het zwijgen wat ontstond in haar familie, naar aanleiding van haar gefusilleerde overgrootvader die in het verzet zat. Gastspeler Vera neemt u mee op een stormachtige stedentrip naar het hedendaagse Parijs. En dan is er nog het huidige Warschau, de geboortestad van Ewa. Hoe vergaat het de stad, 80 jaar nadat het werd weggevaagd?

Er komen grootmoeders in stil en luid protest voorbij, een knikkerbaan, kraanvogels…

Verhalen die verteld moeten worden, juist vandaag de dag, omdat oorlog weer voelbaar is in Europa.

“We protesteren, we schreeuwen, we gaan met 100.000 de straat op. En toch lijken we marionetten van de bedorven regering.” 

Een caleidoscopische kleinkunstvoorstelling met geschiedenis en actualiteit. Verwacht klassiekers, eigen materiaal, meerstemmige zang en muziek, en personages uit diverse hoeken die zich al dan niet in stilte laten horen en zien.

Ik had het moeten weten

Posted by Vyne

Over het geweten van Traudl Junge, de laatste secretaresse van Hilter.

De 22-jarige Traudl uit München wil danseres worden. Maar dan breekt de oorlog uit en alles wordt anders. Op zoek naar avontuur wordt ze – tot haar eigen verbazing – in 1942 de secretaresse van Adolf Hitler. Ze brengt vele dagen met hem door en leert hem kennen als een vriendelijk en vaderlijk figuur. Pas als de oorlog afgelopen is, vraagt Traudl zich af of ze meer vragen had moeten stellen bij de man voor zie ze werkte. Had ze het moeten weten?

Met Ik had het moeten weten duikt Theatergroep De Jonge Honden in de dagboeken van de secretaresse van Adolf Hitler. Met 17 jongeren wordt een indringend beeld opgeroepen van hoe het was om in de alledaagse nabijheid te verkeren van de meest gevreesde dictator van de 20ste eeuw. Hoe kom je in zo’n situatie terecht? Waar had je een andere afslag kunnen nemen? En in hoeverre ben je medeplichtig aan alles wat je baas gedaan heeft?

Ode aan Truus van Lier

Posted by Vyne

Zij bleef niet aan de kant staan is een documentaire die Edith Wegman maakte waarin ze het verhaal over de Utrechtse verzetsheldin Truus van Lier naar het nu haalt met jonge studenten van het Utrechts Conservatorium en leerlingen van het Christelijk Lyceum Zeist.

Op deze avond wordt deze film vertoond, naast eerder opgenomen Struikelliedjes, en nieuwe, live gezongen Struikelliedjes.

Het verraad

Posted by Vyne

Het verraad is het waargebeurde verhaal van de Joodse Ans van Dijk die in de oorlog meer dan 200 ondergedoken Joden heeft verraden. Zij is als enige vrouw na de oorlog, nadat koningin Wilhelmina gratie geweigerd had, geëxecuteerd. De vorig jaar overleden theatermaker Helmert Woudenberg maakte er een toneelstuk (De Jodenverraadsters) over en een Podcast voor de NTR. Regisseur Peter van Bokhorst schreef uiteindelijk het derde script. Een combinatie van het voorgaande en hiermee is het verhaal nu compleet.

Als de deportaties beginnen helpt de Amsterdamse hoedenmaakster Ans van Dijk Joden aan onderduikadressen en valse persoonsbewijzen. Begin 1943 moet ze zelf onderduiken. Een paar maanden later wordt ze verraden. De Amsterdamse politie stelt haar voor de keuze: als ‘strafgeval’ naar een werkkamp in Polen of V-vrouw worden voor het Bureau Joodse Zaken om Joden op te sporen. Om haar leven te redden kiest ze voor het laatste. In een periode van vijftien maanden verraadt Van Dijk tientallen onderduikers in onder meer Amsterdam, Baarn, Zeist en Soest. Ans van Dijk was lesbisch. Is het toeval dat de enige vrouw die na de bevrijding geëxecuteerd is Joods en homoseksueel was, terwijl de levens van de vele tientallen Duitse en Nederlandse organisatoren van de moord op meer dan honderdduizend Nederlandse Joden gespaard bleven?